Historia
Najstarsza informacja o zamku w Boskovicach pojawiła się w 1222 roku i wiązała się z Jimramem z Boskovic. Być może wzmianka ta dotyczyła mniejszej warowni na pobliskim wzgórzu zwanym Bašta, powstałej na zachód od zachowanego do zamku, jednak chronologia obu założeń obronnych nie jest pewna. Do czasu przeprowadzenia dalszych badań nie będzie możliwe określenie które obwarowania zostały wzniesione najwcześniej. Jakby nie było, zamek ten został w 1313 roku zdobyty i zniszczony przez króla Jana Luksemburskiego, z powodu buntu jego ówczesnego właściciela, Arkleba z Boskovic. Już rok później odbudował on warownię, lecz w 1389 roku zamek został ponownie zdobyty, tym razem przez wojska morawskiego margrabiego Josta (Jodoka). Warte wspomnienia jest, iż w walkach tych brali wówczas udział strzelcy berneńscy, wyposażeni w ręczną broń palną. Po zdobyciu zamku Jodok odebrał Boskovice pierwotnym właścicielom i przekazał swemu zwolennikowi, Erhartowi (Heraltowi) z Kunštátu. Zniszczenia musiały być na tyle duże, iż około 1400 roku Erhart musiał przeprowadzić gruntowną odbudowę warowni.
W 1424 roku zamek został zdobyty przez husytów, lecz pozostawał w rękach rodu z Kunštátu do 1458 roku. Wtedy to nowo wybrany król Jerzy z Podiebradów, by spłacić swe długi, przekazał warownię członkowi rodu pierwotnych właścicieli zamku, Vaňkowi Černohorskiemu z Boskovic. Vaňek i jego potomkowie byli właścicielami zamku do 1547 roku, a w XV stuleciu należeli do najważniejszych rodzin na Morawach, zajmując ważne stanowiska i urzędy. Po 1465 roku Wacław z Boskovic, komornik ołomunieckiego sądu ziemskiego, wsławił się decyzją, by wszystkie wpisy sądowe tworzono w języku czeskim, a nie jak dotychczas w języku łacińskim. Ważną postacią polityczną drugiej połowy XV wieku był także Jaroslav Boskovic, doradca i kanclerz króla Macieja Korwina. Jego oszałamiająca karierę ostatecznie udaremniły jednak oskarżenia o zdradę. Jego brat Ladislav Velen z Boskovic, jeden z najbardziej wykształconych arystokratów swoich czasów, zbudował kościoły w Boskovicach i Chornicach, ratusz w Boskovicach i zamek w Moravskiej Třebovej, gdzie głównie mieszkał.
W 1547 roku zamek został sprzedany górniczemu przedsiębiorcy Šimonowi Ederovi ze Štiavnicy, wkrótce awansowanemu w krąg szlachty z herbem malowanym z dwóch skrzyżowanych młotów górniczych. Nowy właściciel rozpoczął wielką przebudowę gotyckiego zamku w bardziej wygodną do życia renesansową rezydencję. Po 1569 roku prace te kontynuował kolejny posiadacz zamku, Jaroš ze Zástřizl. W 1690 roku poprzez małżeństwo z Zuzanną Zástřizl, w posiadanie Boskovic wszedł Walter Xaver z Dietrichštejna, ostatni właściciel, który na zamku mieszkał do 1720 roku. Po nim budowla była wykorzystywana do celów handlowych lub na biura i stopniowo stawała się źródłem kamienia budowlanego. Zamek został całkowicie opuszczony w 1784 roku.
Architektura
Zamek w swej najstarszej fazie składał się z obwodu murów obronnych, zakreślający w przybliżeniu owalny kształt i wydzielających wewnątrz niewielki dziedziniec. Zajmował on szczyt skalistego wzniesienia o wymiarach około 45 x 35 metrów. Bramę umieszczono prawdopodobnie na północnym-wschodzie, początkowo były to zapewne zwykłe wrota wstawione w mur, do których wiodła drewniana rampa. Zakrzywioną zabudowę mieszkalno – gospodarczą przystawiono do wewnętrznej ściany muru po wschodniej stronie. Stanowiła ona zbitą, masywną konstrukcję, ponieważ budynki nie różniły się wysokością. W przyziemiu znajdowały się początkowo cztery pomieszczenia, a piwnice zostały sklepione kolebkowo. W trakcie przebudowy z 1389 roku w komnaty wstawiono sklepienia krzyżowo – żebrowe. Na pierwszym piętrze znajdowała się główna sala z charakterystycznym skośnym sklepieniem (crazy vault). Od strony zachodniej i częściowo południowej znajdował się pas zewnętrznego, niższego muru, dobudowanego w 1389 roku.
W drugiej połowie XV wieku, po powrocie zamku w ręce panów z Boskovic, rozwinęło się obwarowane podzamcze od strony zachodniej, północnej i częściowo wschodniej. Przed 1520 rokiem Ladislav z Boskovic usytuował na wschodniej stronie bramę z portalem w tzw. ośli grzbiet, umieszczoną przy późnogotyckiej przyporze zamku górnego. Przypory takie otoczyły cały rdzeń zamku, a na południu jedna z nich posłużyła za podstawę dla wykusza. W trakcie przebudowy z początku XVI wieku przekształcono również drewnianą galerię na murach obronnych na murowaną i sklepioną. Dostępne z niej były reprezentacyjne piętra pałacu. W drugiej połowie XVI wieku wzniesiono wieloboczną basteję po wschodniej stronie zamku oraz rozbudowano przedzamcze południowe, zabezpieczone przedbramiem przystawionym do podkowiastej wieży.
Obwarowane wzgórze Bašta usytuowane było na zachód od zamku. Miało ono nieregularny, wieloboczny kształt o wymiarach około 22 x 8 metrów. Jego fortyfikacje składały się z muru obronnego, ziemnego wału i suchej fosy. W narożniku zachodnim umieszczono budynek, być może o wieżowym charakterze.
Stan obecny
Zamek przetrwał do czasów współczesnych w postaci trwałej ruiny. W najlepszym stanie zachował się XV/XVI wieczny, zewnętrzny pas murów obronnych z basztami, cylindryczną wieżą i renesansową bramą po stronie południowej. Jądro średniowiecznego zamku miało nieco mniej szczęścia, tu wyróżnia się głównie wschodnia ściana z ruinami przekształconych w okresie nowożytnym budynków mieszkalnych. Zamek udostępniony jest do zwiedzania od marca do listopada w godzinach od 10:00 do 17:00 w dni powszednie i od 10:00 do 18:00 w weekendy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.