Historia
Kościół św. Jakuba Starszego w Boskovicach zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku. Choć wzmianki o nim w źródłach pisanych pojawiały się już w XIV wieku to pierwsza bezsporna odnotowana została dopiero w 1415 roku. Po niszczących pożarach z XV wieku, kościół został gruntownie przebudowany w stylistyce późnogotyckiej, najpewniej w dobie gdy Boskovice dzierżył Václav młodszy z Boskovic, około 1465 – 1482 roku. W chwili jego śmierci ukończone były mury obwodowe kościoła, a prezbiterium zadaszone i gotowe do pełnienia funkcji sakralnych.
W latach 1491 – 1523 mieszczanie przekazali na kościół liczne donacje, wielkim dobrodziejem świątyni był również ówczesny właściciel dóbr boskovickich, Ladislav z Boskovic, jeden z najbardziej wykształconych arystokratów swoich czasów, właściciel zamku w Boskovicach, a także fundator kościoła w Chornicach oraz ratusza i zamku w Moravské Třebové. Dzięki temu do lat 30-tych XVI wieku ukończono korpus nawowy kościoła, w 1527 roku osadzono portal zachodni, a cztery lata później mieszczanie podpisali umowę z mistrzem Mikulášem w sprawie budowy więźby dachowej wieży.
Dopiero w okresie nowożytnym, w latach 1670 – 1679 w korpusie nawowym i prezbiterium kościoła założono sklepienia. W 1839 roku dobudowano nową zakrystię, a następnie wzniesiono oratorium i dwie kaplice. W latach 1845 – 1847 kościół został zmodyfikowany w stylu romantycznego gotyku, kiedy to przedłużono korpusu w kierunku zachodnim. Prace remontowe kościoła prowadzono w 1910 i 1972 roku.
Architektura
Późnogotycki kościół uzyskał formę budowli trójnawowej, trójprzęsłowej, halowej, z prezbiterium o wysokości i szerokości zbliżonej do nawy głównej, zakończonym od strony wschodniej wielobocznie (pięć boków ośmioboku). Od strony północnej, na styku prezbiterium i nawy wzniesiono czworoboczną, podłużną, dwuprzęsłową zakrystię. Elewacje zewnętrzne korpusu nawowego i prezbiterium zostały wzmocnione uskokowymi, wysokimi, prawie sięgającymi gzymsu kapnikowego przyporami, pomiędzy którymi umieszczono duże, ostrołukowe okna z maswerkami. Całość silnie nawiązywała do klasztornych kościołów franciszkańskich, zwłaszcza do ołumunieckiej świątyni tego zakonu.
Na przełomie XV i XVI wieku do południowej ściany nawy bocznej dostawiono kruchtę i kaplicę, wzniesione na wysokości zachodniego i środkowego przęsła. Następnie około końca pierwszej i początku drugiej ćwierci XVI wieku przebudowana została zakrystia, podwyższona do formy wieży, której górne kondygnacje dostępne były za pomocą spiralnej klatki schodowej w grubości muru narożnika południowo – wschodniego.
Wewnątrz kościoła korpus na nawy podzieliły dwie pary smukłych, profilowanych filarów. Nad kruchtą fundator umieścił emporę patronacką przykrytą sieciowym sklepieniem żebrowym. Prawdopodobnie sieciowe sklepienie planowano założyć także w korpusie nawowym i prezbiterium, ale zamiarów tych w średniowieczu nie udało się zrealizować. Sklepieniem krzyżowo – żebrowym zwieńczono jedynie zakrystię w przyziemiu wieży.
Stan obecny
Kościół zachował późnogotyckie mury obwodowe, ale jego korpus od północy i zachodu, a prezbiterium od południa, przysłonięte zostały nowożytnymi aneksami, na zachodzie tworzącymi całkowicie nową fasadę. Co więcej silnie przekształcona została wieża, wzmocniona od północy masywnymi przyporami. Wnętrze kościoła posiada dziś częściowo wystrój nowożytny (sklepienia), ale warto zwrócić uwagę na filary międzynawowe, portal południowy z herbami Ladislava z Boskovic i jego żony oraz sieciowe sklepienie kruchty. Maswerki okienne kościoła zostały odnowione w XIX stuleciu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Flídr A., Boskovice, farní kostel sv. Jakuba [w:] Šlechtický rod pánů z Boskovic, red. P.Vítámvás, Boskovice 2020.
Umělecké památky Moravy a Slezska A/I, red. B.Samek, t. I, Praha 1994.