Historia
Pierwsza pisemna wzmianka o kościele pojawiła się w przywileju Przemysła Ottokara II z 1263 roku, który wieś Boletice i sąsiedni dwór z kościołem przekazał wówczas opactwu cystersów w Zlatej Korunie. Świątynia zbudowana została jednak wcześniej, około połowy XII wieku. Następnie została powiększona w trzeciej ćwierci XIII stulecia o nowe prezbiterium, oraz nieznacznie przebudowana w XIV stuleciu w stylistyce gotyckiej i powiększona o zakrystię na początku XV wieku.
W latach 1623 – 1625 kościół przebudowano w stylu barokowym, w tym wnętrze pokryto nową dekorację malarską, zaś w 1714 roku w nawie głównej zainstalowano nowy strop kasetonowy. W XIX i pierwszej połowie XX stulecia kościół był wielokrotnie remontowany, przy czym przeprowadzono częściową wymianę jego wyposażenia ruchomego.
Kościół służył głównie lokalnej niemieckojęzycznej ludności, od XVII wieku wyłącznie katolickiej. Po wydaleniu rdzennych mieszkańców wsi w 1947 roku, obszar wokół świątyni przejęło wojsko. Zarówno kościół, jak i przyległy do niego cmentarz przestały być wykorzystywane i zostały zdewastowane. Stan ten trwał do wczesnych lat 90-tych XX wieku, kiedy to rozpoczęła się stopniowa i powolna renowacja.
Architektura
Pierwotny kościół składał się z prostokątnej nawy i kwadratowej w planie wieży po stronie zachodniej. Wnętrze nawy oświetlały niewielkie romańskie okna o szczelinowej formie, zamknięte u góry półkoliście, osadzone w głębokich wnękach. Elewacje wieży przebito natomiast w dolnych partiach otworami szczelinowymi, zaś dwa najwyższe piętra dużymi oknami dwudzielnymi o półkolistych otworach rozdzielonych kolumienkami z kielichowatymi kapitelami.
W drugiej połowie XIII wieku wschodnią część kościoła przedłużono, dając nowemu zakończeniu tą samą szerokość. Prezbiterium wzmocniono wówczas w narożnikach ukośnie ustawionymi przyporami, a ścianę wschodnią przebito ostrołucznym oknem z maswerkiem. Podobne okno znalazło się także w ścianie południowej prezbiterium. Wewnątrz prezbiterium zwieńczono jednoprzęsłowym sklepieniem krzyżowym o masywnych żebrach zbiegających się w zworniku o kształcie rozety. Od starszej nawy prezbiterium oddzielono ostrołuczną, obustronnie sfazowaną arkadą tęczy z archiwoltą podpartą na impostach.
W XIV stuleciu przebito nowe, większe okna ostrołukowe w nawie, na miejscu wcześniejszych, niewielkich otworów romańskich. Następnie około 1400 roku po stronie północnej dobudowano okazałą kaplicę (późniejszą zakrystię), nieco dłuższą niż samo prezbiterium. Od wschodu jej narożnik północny ścięto, podobnie jak narożnik południowy który dopasowany musiał zostać do przypory prezbiterium. W efekcie utworzone zostało zamknięcie trójboczne. Wnętrze zakrystii przykryto sklepieniem sieciowym, wzorowanym na kościele św. Jerzego z Milevska. Jego żebra spoczęły na rozmaitych, przeważnie figuralnych wspornikach (maskach) oraz na konsolach pokrytych dekoracją roślinną. Spięte zostały licznymi, okrągłymi zwornikami.
Wnętrze prezbiterium pokryte zostało tynkiem i polichromiami. Ściany pod średniowieczną dekorację malarską podzielone zostały poziomo na cztery pasy, a poszczególne sceny wyznaczyły prostokątne pola ujęte w czerwono-białe obramienia o szerokości około 8 cm. Najniższy pas ozdobiony został iluzorycznymi draperiami, pasy wyższe wypełnił natomiast cykl chrystologiczny. Rozpoczynał się on na północnej ścianie po lewej stronie sceną Zwiastowania, kontynuował od lewej do prawej przez wschodnią i północną ścianę i kończył Sądem Ostatecznym w obszarze ściany południowej.
Stan obecny
Kościół św. Mikołaja w Boleticach to dziś ciekawe połączenie architektury romańskiej, wczesnogotyckiej i późnogotyckiej. Przetrwały najstarsze mury nawy i wieży, obie te części z zachowanymi pierwotnymi oknami. Wczesnogotyckie okno wschodnie widoczne jest w prezbiterium, zaś w zakrystii wyróżnia się wspaniałe późnogotyckie sklepienie. Na szczególną uwagę zasługują częściowo odkryte i jeszcze nie odrestaurowane średniowieczne polichromie w prezbiterium oraz konsole figuralne podtrzymujące sklepienie zakrystii. Całkowicie nowożytnymi dodatkami są aneks północny przy nawie wraz z wieżyczką schodową.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mareš F., Sedláček J., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Krumlovském, Praha 1918.
Pavelec P., Středověká nástěnná malba v jižních Čechách, Olomouc 2013.