Blatná – zamek

Historia

   Pierwotny zamek został wzniesiony w XIII wieku przez rycerza Vyšemíra, którego znamy dzięki liście świadków z dokumentu króla Wacława I z 1235 roku. W okresie tym obok zamku funkcjonował jeszcze dwór, dlatego nie można wykluczyć, iż jego założycielem był król, a majątkiem rycerskim był dwór. Nazwę natomiast warownia zawdzięczała swemu położeniu na skale wystającej ponad bagna. Kolejne informacje o warowni pochodzą z 1241 roku, mowa w nich między innymi o kaplicy zamkowej.
   Pod koniec XIII wieku Blatná została przejęta przez ród Bavorów ze Strakonic, którym zamek zawdzięczał przebudowę na w pełni murowane założenie. Ostatni członek tego rodu, Břetislav ze Strakonic posiadał zamek do 1403 roku, następnie przypadł on spowinowaconym z Bavorami Rožmitalom. Pierwszy właściciel tego rodu, Jan Rožmital, rozpoczął gruntowną, gotycką modernizację warowni. Niespokojny okres wojen husyckich zamek szczęśliwie przetrwał bez zniszczeń i mógł być dalej rozbudowywany w połowie XV stulecia przez kolejnego członka rodziny – Lva z Rožmitálu, a następnie od 1470 roku przez Zdenka Lva z Rožmitálu. Lev z Rožmitálu dzierżył wówczas wysokie stanowiska urzędnicze, spokrewniony był z królem Jerzym z Podiebradów i często służył jako zaufany dyplomata. Pomiędzy 1465 a 1467 rokiem odbył podróż po Europie Zachodniej, która z pewnością zainspirowała go do dalszych modernizacji architektonicznych swej rezydencji.  Po śmierci Zdenka w 1535 roku, zamek przeszedł od 1541 na własność rodziny Šternberków. Jednak dość szybko sprzedali  oni warownię przybyłemu z Polski Janowi z Rozdražova. Jego syn, Wacław, rozpoczął renesansowe przekształcenia średniowiecznego zamku, budując nowy pałac po stronie północnej.
   W pierwszej połowie XVII wieku kolejne rozbudowy zamku przerwała wojna trzydziestoletnia. Blatná została wówczas spustoszona przez wojska Ernsta von Mansfelda, a Wacław uciekł w 1622 roku na Śląsk, gdzie zmarł parę lat później. Rządy na zamku przejęła wdowa po nim, Anna Maria, a następnie jej syn Franciszek Ignacy. Zmarł on bezpotomnie w 1691 roku, kończąc ród z Rozdražova. Zamek przejęła wówczas rodzina węgierskiego hrabiego Serienyi. W jego czasach zamek uległ pożarowi, w wyniku którego między 1763 a 1777 rokiem, musiano dokonać licznych napraw, połączonych z dalszymi, barokowymi zmianami. Ostatnim prywatnym właścicielem majątku był Franciszek Hildprandt, od 1798 roku, aż do czasu konfiskaty i upaństwowienia w latach 1948-1952. W międzyczasie wyburzono romańską kaplicę i kilka innych budynków, a część zabudowy przebudowano w stylu „romantycznego” neogotyku.

Architektura

   Zamek został założony na nieregularnym planie, zbliżonym do owalu o wymiarach 80 x 45 metrów ze zwężeniem w kierunku wschodnim. Najstarsze obwarowania miały charakter drewniano – ziemny, otoczone były rozlewiskami oraz bagnami i zajmowały mniejszy obszar po zachodniej stronie późniejszego zamku. W ich tylnej części usytuowany był budynek mieszkalny oraz romańska kaplica. Jej przyziemie oświetlone było niewielkimi oknami i zwieńczone czterema polami sklepienia krzyżowego bez żeber, opartego na środkowym filarze. Piętro prawdopodobnie miało w planie węższy czworoboczny kształt z apsydą po każdej stronie. Na przełomie XIII i XIV wieku rozpoczęto wymianę starszych fortyfikacji na kamienne mury obronne. W ich obręb włączono starą, romańską kaplicę, usytuowaną w zachodniej części dziedzińca. W ciągu XIV wieku, także w zachodniej części dziedzińca, wzniesiono dwa czworoboczne, równolegle do siebie ułożone budynki mieszkalne.
   W pierwszej połowie XV wieku główną inwestycją budowlaną było wzniesienie czworobocznej, poprzedzonej drewnianym mostem, wieży bramnej, po stronie wschodniej zamku. Usytuowano ją na terenie dawnego podzamcza, które na początku XV stulecia włączono w obręb głównego zamku. Posiadała ona w przyziemiu duży portal ostrołukowy i umieszczony obok mniejszy portal dla pieszych, które wiodły do sklepionego kolebkowo przejazdu bramnego. W jego bokach umieszczono sedilia, a po prawej stronie okno prowadzące do piwnicy, w której znajdowała się studnia. Nad parterem wieża miała trzy kolejne piętra połączone spiralnymi schodami. Kondygnacje oddzielone były płaskimi stropami.
  
W drugiej połowie XV wieku wybudowano kolejne skrzydło przy kurtynie południowej, być może na miejscu wcześniejszej, romańskiej zabudowy. Było to dzieło znanego architekta i budowniczego Benedykta Rejta, wysoki, dwupiętrowy dom z dodatkową, szkieletową nadbudową. Przy dłuższych ścianach posiadał po dwa dwuboczne wykusze, zwieńczone sklepieniami z lunetami. Otwierały się one do komnat z płaskimi stropami. Przyziemie i piwnice były natomiast sklepione. Oświetlenie zapewniały duże, prostokątne, już renesansowe okna. Komunikacja pionowa przebiegała za pomocą dwubiegowych schodów oraz kręconej klatki schodowej w wieżyczce od strony dziedzińca. Obronę późnogotyckiego zamku zapewniał wał usypany naokoło fosy i stawu. Ogólnie zamek opierał się jedynie na zasadzie obrony pasywnej, pokładającej wiarę w szerokiej zaporze wodnej, bez stanowisk strzeleckich. Ostatnimi późnośredniowiecznymi dodatkami z początku XVI wieku był budynek pałacu Rozdražovców przy północnej kurtynie murów, tuż przy wieży bramnej oraz wykusz prezbiterium późnogotyckiej kaplicy po zachodniej stronie bramy.

Stan obecny

   Jeden z najstarszych zamków na ziemiach Królestwa Czeskiego zachował się do czasów współczesnych w formie dość mocno przekształconej na przestrzeni dziejów. Najciekawszymi średniowiecznymi elementami są: relikty romańskiej kaplicy, XV-wieczna wieża bramna oraz usytuowany obok niej późnogotycki wykusz kaplicy. Zabytek otwarty jest dla turystów od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00 – 16:00, oraz w lipcu i sierpniu od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00 – 17:00.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.

Hrady zamky a tvrze v Cechach na Morave a ve Slezsku, red. Fiala Z., Jizni Cechy t. V, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.
Strona internetowa castle-blatna.com, Castle history.