Historia
Zamek Blatná, który nazwę zawdzięczał położeniu na skale wystającej ponad bagna, został wzniesiony około pierwszej ćwierci XIII wieku, z inicjatywy monarszej lub rycerskiej. Jego fundatorem mógł być rycerz Vyšemír, odnotowany na liście świadków w dokumencie króla Wacława I z 1235 roku. W XIII wieku obok zamku („sub castro Blatena”) funkcjonował jeszcze dwór, dlatego nie można wykluczyć, iż to on stanowił majątek rycerski, natomiast zamek początkowo był własnością władcy czeskiego. W ręce prywatne Blatná mogła się dostać po zbudowaniu królewskiego zamku Zvíkov pod koniec rządów Przemysła Ottokara I i utracie znaczenia przez zamek Blatná, który został następnie przejęty przez ród Bavorów ze Strakonic. Kolejne przekazy o zamku odnotowane zostały w 1241 roku, gdy dwukrotnie wspomniany został niejaki Předota z Blatny oraz zamkowa kaplica.
Pod rządami Bavorów ze Strakonic zamek został pod koniec XIII wieku i w XIV stuleciu gruntownie przebudowany. Ostatni członek tego rodu, Břetislav ze Strakonic posiadał Blatnę do 1403 roku, następnie przypadła ona spowinowaconym z Bavorami Rožmitalom. Pierwszy właściciel tego rodu, Jan Rožmital, rozpoczął późnogotycką modernizację warowni. Niespokojny okres wojen husyckich zamek szczęśliwie przetrwał bez zniszczeń i mógł być dalej rozbudowywany w połowie XV stulecia przez kolejnego członka rodziny – Lva z Rožmitálu, a następnie od 1470 roku przez Zdenka Lva z Rožmitálu. Lev z Rožmitálu dzierżył wówczas wysokie stanowiska urzędnicze, spokrewniony był z królem Jerzym z Podiebradów i często służył jako zaufany dyplomata. Pomiędzy 1465 a 1467 rokiem odbył podróż po Europie Zachodniej, która z pewnością zainspirowała go do dalszych modernizacji architektonicznych swej rezydencji. Po śmierci Zdenka w 1535 roku, zamek przeszedł od 1541 na własność rodziny Šternberków. Jednak dość szybko sprzedali oni warownię przybyłemu z Polski Janowi z Rozdražova. Jego syn, Wacław, rozpoczął renesansowe przekształcenia średniowiecznego zamku, budując nowy pałac po stronie północnej.
W pierwszej połowie XVII wieku kolejne rozbudowy zamku przerwała wojna trzydziestoletnia. Blatná została wówczas spustoszona przez wojska Ernsta von Mansfelda, a Wacław uciekł w 1622 roku na Śląsk, gdzie zmarł parę lat później. Rządy na zamku przejęła wdowa po nim, Anna Maria, a następnie jej syn Franciszek Ignacy. Zmarł on bezpotomnie w 1691 roku, kończąc ród z Rozdražova. Zamek przejęła wówczas rodzina węgierskiego hrabiego Serienyi. W jego czasach zamek uległ pożarowi, w wyniku którego między 1763 a 1777 rokiem, musiano dokonać licznych napraw, połączonych z dalszymi, barokowymi zmianami. Ostatnim prywatnym właścicielem majątku był Franciszek Hildprandt, od 1798 roku, aż do czasu konfiskaty i upaństwowienia w latach 1948-1952. W międzyczasie na początku XIX wieku wyburzono romańską kaplicę i kilka innych budynków, a część zabudowy przebudowano w stylu „romantycznego” neogotyku.
Architektura
Najstarsze obwarowania zamku miały charakter drewniano – ziemny, ale otoczone były rozlewiskami i bagnami. Zapewne zajmowały mniejszy obszar skalistego wywyższenia w zachodniej części późniejszego założenia. W ich tylnej części usytuowany był romański budynek na rzucie kwadratu. Jego przyziemie oświetlone było niewielkimi oknami i zwieńczone sklepieniem krzyżowym bez żeber, opartym na środkowym filarze. Piętro prawdopodobnie miało w planie węższy czworoboczny kształt z apsydą przy co najmniej jednej stronie, musiało więc mieścić kaplicę. Od południa z kaplicą sąsiadował budynek mieszkalny wzniesiony w tym samym czasie lub z minimalnym odstępie czasowym, utworzony na planie zbliżonym do prostokąta.
Na przełomie XIII i XIV wieku rozpoczęto wymianę starszych fortyfikacji na kamienne mury obronne. W ich obręb włączono romańską kaplicę i budynek mieszkalny, które znalazły się w zachodniej części niewielkiego dziedzińca. W ciągu XIV wieku wzniesiono również dwa czworoboczne, równolegle do siebie ułożone budynki mieszkalne, zajmujące północną i południową część dziedzińca. Ponadto zamek został otoczony zewnętrznym murem na nieregularnym planie zbliżonym do owalu, o wymiarach 80 x 45 metrów, ze zwężeniem w kierunku wschodnim.
W pierwszej połowie XV wieku główną inwestycją budowlaną na zamku było wzniesienie czworobocznej, poprzedzonej drewnianym mostem wieży bramnej, usytuowanej po wschodniej stronie założenia. Umieszczono ją na terenie dawnego podzamcza, które na początku XV stulecia włączono w obręb głównego zamku. Posiadała ona w przyziemiu duży portal ostrołukowy i umieszczony obok mniejszy portal dla pieszych, które wiodły do sklepionego kolebkowo przejazdu bramnego. W jego bokach umieszczono sedilia, a po prawej stronie okno prowadzące do piwnicy, w której znajdowała się studnia. Nad parterem wieża miała trzy kolejne piętra połączone spiralnymi schodami. Kondygnacje oddzielone były płaskimi stropami.
W drugiej połowie XV wieku wybudowano kolejne skrzydło przy kurtynie południowej, być może na miejscu wcześniejszej, romańskiej zabudowy. Było to dzieło znanego architekta i budowniczego Benedykta Rejta, wysoki, dwupiętrowy dom z dodatkową, szkieletową nadbudową. Przy dłuższych ścianach posiadał po dwa dwuboczne wykusze, zwieńczone sklepieniami z lunetami. Otwierały się one do komnat z płaskimi stropami. Przyziemie i piwnice były natomiast sklepione. Oświetlenie zapewniały duże, prostokątne, już renesansowe okna. Komunikacja pionowa przebiegała za pomocą dwubiegowych schodów oraz kręconej klatki schodowej w wieżyczce od strony dziedzińca. Obronę późnogotyckiego zamku zapewniał wał usypany naokoło fosy i stawu. Ogólnie zamek opierał się jedynie na zasadzie obrony pasywnej, pokładającej wiarę w szerokiej zaporze wodnej, bez stanowisk strzeleckich. Ostatnimi późnośredniowiecznymi dodatkami z początku XVI wieku był budynek pałacu Rozdražovców przy północnej kurtynie murów, tuż przy wieży bramnej oraz wykusz prezbiterium późnogotyckiej kaplicy po zachodniej stronie bramy.
Stan obecny
Jeden z najstarszych zamków na ziemiach Królestwa Czeskiego zachował się do czasów współczesnych w formie dość mocno przekształconej na przestrzeni dziejów. Najciekawszymi średniowiecznymi elementami są: relikty romańskiej kaplicy, XV-wieczna wieża bramna oraz usytuowany obok niej późnogotycki wykusz kaplicy. Zabytek otwarty jest dla turystów od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00 – 16:00, oraz w lipcu i sierpniu od wtorku do niedzieli w godzinach 10:00 – 17:00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady zamky a tvrze v Cechach na Morave a ve Slezsku, red. Fiala Z., Jizni Cechy t. V, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.
Záruba F., Hrady doby přemyslovské I. Královské hrady, biskupská sídla, Chebsko, Praha 2023.