Blansko – zamek Blankenštejn

Historia

   Zamek powstał prawdopodobnie pod koniec XIV wieku, jako iż po raz pierwszy został wspomniany w 1401 roku w przydomku Wacława z Vartemberka, „pana na zamku Blankenštejn” (Herr vff Blankenstein). Pełnił funkcje reprezentacyjne i obronne, a jego funkcjonowanie związane było z rozległymi dobrami obejmującymi wiele okolicznych wsi (między innymi Neštěmice, Povrly). Dla właścicieli ważne było także usytuowanie zamku w pobliżu ważnego miasta Uście nad Łabą i kontrolowanie przygranicznych terenów.
   Wacław z Vartemberka był zwolennikiem króla Zygmunta i tym samym stał w opozycji do króla Wacława IV. Z tego powodu zwolennicy przeciwnej strony zajęli Blansko w 1402 roku, choć już po roku prawowity właściciel odzyskał zamek. Po śmierci Wacława w 1407 roku, jego następcą został syn Jan, lecz wówczas był on jeszcze niepełnoletni, a majątkiem zarządzała wdowa po Wacławie. Sytuację tą wykorzystał margrabia miśnieński, który prawdopodobnie na mocy zawartej dwa lata wcześniej z Wacławem z Vartemberka umowy, wysłał do Blanska oddział zbrojnych w celu zabezpieczenia swych praw. Z tego powodu okupowany przez oddziały z Miśni zamek, król Wacław IV nakazał zdobyć Mikulášowi z Lobkovic. Ten wykonał polecenie w 1416 roku, dzięki czemu Blansko weszło do domeny królewskiej. W 1417 roku zamek otrzymał Bohusz ze Zvěřinca, a po śmierci króla w 1419 roku, Albrecht Šenk z Landsberka, który jednak po trzech latach oddał warownię w zastaw książętom saskim. Oznaczało to dalsze ich umacnianie po czeskiej stronie Rudaw.

   W 1426 roku miała miejsce bitwa pod Uściem, w wyniku której husyci rozgromili wojska krucjaty Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Wówczas to Zygmunt z Vartemberka na Děčíně przeszedł na stronę zwycięzców i przejął zamek Blankenštejn od saskiej załogi, która nie wiedziała jeszcze o jego zdradzie. Blansko podstępem powróciło więc do rąk Vartemberków, choć ich prawa do zamku były kwestionowane. Następca Zygmunta, skonfliktowany z sąsiadami Jan z Vartemberka, w 1441 roku musiał odeprzeć oblężenie połączonych wojsk saskich i łużyckich. Obrona okazała się skuteczna, lecz wojna trwała jeszcze przez paręnaście lat, przerywana okresami pokoju i zawieszeń broni. Zamek Blansko był wówczas centrum wszystkich działań Jana z Vartemberka wobec książąt saskich, skąd wychodziły wyprawy na Saksonię i Uście.
   Gdy w 1458 roku Jan zmarł, majątkiem zarządzały jego żona Anna z Dubé i córki. W ostatnich dekadach XV wieku właściciele zmieniali się parokrotnie, aż w 1518 roku Blansko nabył Jan z Vartemberka Březenský, a po nim w 1527 roku Jindřich z Buenau i jego synowie Rudolf i Gunter. Dzierżyli oni Blankenštejn do czasu wojny trzydziestoletniej, choć sami mieszkali w Krásnym Březnie, a starszą warownię jedynie utrzymywali. W 1628 roku Gunter sprzedał Blansko Krzysztofowi Šimonowi z Thun. Nowy właściciel kompletnie nie inwestował już w utrzymywanie budowli, która zaczęła się chylić ku upadkowi i popadać w ruinę.

Architektura

   Zamek został wzniesiony na spłaszczonym szczycie wzgórza o 200 metrowej względnej wysokości, na przestrzeni około 80 x 45 metrów, wysoko ponad doliną Neštěmickiego potoku, płynącego po jego zachodniej stronie. Droga dojazdowa wiodła do niego z przeciwnej, wschodniej strony, pnąc się pod górę wieloma zakolami. W pobliżu ostatniego z nich, na wschodnim przedpolu zamku, na dwóch spłaszczeniach terenu: owalnym i czworobocznym, umieszczono drewniane obwarowania w postaci palisady lub częstokołu, zabezpieczające drogę wjazdową do Blankenštejnu.
   Zamek zbudowano na planie nieregularnego wielokąta zbliżonego do owalu, wyznaczonego przez obwód grubych na 2 metry murów obronnych. Ich wysokość wynosiła od 6 do 10 metrów. Nie zostały zwieńczone krenelażem, lecz drewnianym gankiem straży. Bramę umieszczono po stronie południowej, w zagięciu muru i wąskim korytarzu, utworzonym naturalnie przez dwie skalne formacje. Jej dodatkowym zabezpieczeniem była sucha fosa i most zwodzony, oraz umieszczona parę metrów dalej kolejna brama, wychodząca na zamkowy dziedziniec. Według alternatywnej wersji wjazd znajdował się paręnaście metrów na zachód, umieszczony w czworobocznym budynku bramnym, wysuniętym przed obwód obronny i usytuowanym pod skosem. Poprzedzać go miał drewniany most zwodzony. Możliwe, że była to późniejsza modyfikacja, dokonana z powodu zbyt wąskiego, starszego przejazdu.
   Po wschodniej stronie dziedzińca znajdował się główny, trójprzestrzenny, zapewne piętrowy budynek mieszkalny, chroniony dodatkowym, niższym murem. Znajdował się on w najwyższym punkcie zamku, około 5 metrów wyżej od reszty zabudowy. Kolejny budynek umieszczono po stronie północnej. Funkcje obronne pełniła wieża, czy też baszta z pierwszej połowy XV wieku przy kurtynie północno – wschodniej. Była ona półcylindryczna i otwarta od wnętrza, górowała nad drogą dojazdową do zamku. Kolejna półokrągła baszta mogła znajdować się po stronie południowo – wschodniej, natomiast trzecia, późniejsza, umieszczona została po stronie zachodniej. Miała ona w planie kształt czworoboku i była w całości wysunięta przed lico muru obronnego.

Stan obecny

   Obecnie z zamku pozostały jedynie obniżone w stosunku do pierwotnego stanu mury obwodowe oraz dolne partie baszt i budynków mieszkalnych, miejscami nadbudowane i wyrównane wysokościowo w trakcie prac renowacyjnych. Na zamku wykonano bowiem w ostatnich latach szereg prac zabezpieczających, po zakończeniu których zabytek udostępniono dla zwiedzających. Wstęp na teren ruin jest wolny o każdej porze. Na częściowo zrekonstruowanej budowli, umiejscowionej na miejscu głównego domu mieszkalnego, znajduje się obecnie platforma widokowa, dostępna współczesnymi schodami. Dojście do zamku możliwe jest z położonej na wschodzie wsi Mírkov.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.

Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Úlovec J., Hrady, zámky a tvrze na Ústecku, Ústí nad Labem 2002.