Historia
Pierwszy zamek, zwany później Starym, został został zbudowany mniej więcej pośrodku pierwszej połowy XIV wieku, aby strzec strategicznie ważnego szlaku z Brna do doliny Blansko. W 1411 roku został oddany w zastaw przez margrabiego morawskiego Jodoka Vankowi Černohorskiemu z Boskovic, w rękach potomków którego pozostał w posiadaniu aż do wygaśnięcia rodziny w 1597 roku. Vaněk Černohorský z rodu Boskoviców na początku XV wieku stał po stronie husytów, dlatego w 1423 roku zamek został na pewien czas zajęty przez wojska biskupa Jana Żelaznego. Kiedy na tron czeski wstąpił Jerzy z Podiebradu, zamek stał się jednym z punktów oparcia króla na Morawach w trakcie walk czesko-węgierskich. Na początku 1470 roku został zdobyty i zniszczony przez wojska króla Węgier Macieja Korwina.
Zniszczona warownia pozostawała opuszczona aż do 1493 roku, kiedy to z ruiny podnieśli ją bracia Dobeš i Beneš z rodu Boskoviców. Nie jest pewne w jakim stopniu wykorzystali oni starsze obwarowania, a w jakim wzniesiono nową zabudowę. Być może wykorzystane zostały także umocnienia jakie wznieśli Węgrzy w trakcie ostatniego oblężenia.
W 1597 roku, gdy wymarła męska gałąź Boskoviców, warownię przejął poprzez małżeństwo Maxmilián z Lichtenštejna. W czasach wojny trzydziestoletniej Nowy Zamek długo unikał zbrojnych walk. Dopiero w 1645 roku został przejęty przez Szwedów w trakcie oblężenia pobliskiego Brna. Według tradycji miano go zająć w wyniku nieostrożności strażników grających w kości lub na skutek zdrady ołomunieckiego mieszkańca, który poprosił o otwarcie bramy. Po odejściu Szwedów, około 1655 roku przeprowadzono częściowe naprawy w obawie przed Turkami. W 1706 roku zbudowano nową wieżę, która miała zastąpić starą, zniszczoną podczas szwedzkiego najazdu, lecz w 1842 roku, w trakcie budowy linii kolejowej, została ona obniżona z obawy przed osunięciem w głąb doliny. Wcześniej, gdyż jeszcze w latach 1805-1807 odbyła się romantyczna odbudowa zamku, jednak później popadł on ponownie w zapomnienie, stopniowo ulegając niszczeniu. Dopiero na początku lat 80-tych XX wieku prace remontowe zostały podjęte przez entuzjastów, którzy przejęli zamek pod przewodnictwem Czeskiego Związku Ochrony Przyrody.
Architektura
Stary zamek składał się z dwóch części: zamku górnego usytuowanego na końcu skalnej ostrogi oraz znajdującego się za nim podzamcza, odciętego od wschodu rowem o 26 metrach szerokości i 7 metrach głębokości, a od zachodu przekopem o 29 metrach szerokości i 10 metrach głębokości (aż 12 metrach głębokości zaraz naprzeciwko rdzenia zamku). Podzamcze miało wymiary 43 x 17 metrów i wjazd od strony północno – zachodniej, gdzie stok był łagodniejszy. Część górna zamku miała w przybliżeniu kształt prostokąta o wymiarach 55 x 32-38 metrów ze ściętymi wschodnimi narożnikami. Pośrodku niego znajdowało się wzniesienie o wysokości 7,5 metra na którym być może umieszczona była wieża. W północno-zachodnim rogu umieszczono mały dwuprzestrzenny dom mieszkalny. Za nim biegła droga wjazdowa, otaczająca zamek górny północnym zboczem w dół do przekopu i następnie biegnąca na południe od podzamcza. Prawdopodobnie jeszcze w XIV wieku drugą bramę zamku górnego usytuowano po stronie wschodniej, tuż naprzeciwko fosy i podzamcza.
Nowy zamek został zbudowany na południowy – wschód od starszej budowli, na miejscu dawnego przedzamcza lub umocnień z czasów oblężenia z 1470 roku. Miał on nieregularny kształt, lekko zbliżony do okręgu, lecz z kątem prostym po stronie północno – wschodniej. Mury obronne posiadały grubość 2,3 do 5 metrów, a od strony wschodniej dodatkowym zabezpieczeniem była sucha fosa o szerokości 27 metrów. Umieszczona po stronie zachodniej brama poprzedzona była także fosą i późniejszym przedbramiem oraz flankowana przez masywną, czworoboczną wieżę na północ od niej. Średniowieczne budynki mieszkalno – gospodarcze umieszczono w narożniku południowo – wschodnim oraz przy kurtynie zachodniej (najstarszym zapewne był budynek zachodni). Obok pałacu południowo – wschodniego znajdowała się studnia.
Stan obecny
Trwające od 1990 roku prace remontowe doprowadziły do odbudowy Nowego Zamku z zachowaniem późniejszej, nowożytnej i „romantycznej” zabudowy. Czynne jest na nim niewielkie muzeum i karczma, odbywają się liczne imprezy kulturalne. Ze Starego Zamku pozostały jedynie niewielkie kamienne relikty oraz widoczny rów i wał ziemny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí. Dodatky, Praha 2007.