Historia
Pierwsza informacja o wsi Bezděkov odnotowana została w 1252 roku, w predykacie Litodla z Bezděkova, choć ów rycerz zapewne pochodził z osady Bezděkov w północnych Czechach, a nie z rejonu Klatovy, gdyż świadkował na dokumencie dotyczącym majątku z Chomutova. Paręnaście lat później, w 1264 roku, odnotowany już został rycerz z południowoczeskiego Bezděkova, niejaki Ratmír. Musiał on posiadać we wsi dwór, być może też ufundował miejscowy późnoromański kościół. Patronem świątyni w 1363 roku był Bašek z Blatně, który zdobył majątek bezděkovski w nieznany sposób. W 1385 roku właścicielem wsi był już Oldřich z Bezděkova, pochodzący z rodu Bušovców z Bušovic. Zarządzał on na początku XV wieku miejscowym majątkiem wraz z braćmi, Janem i Litimírem. Wspólne posiadanie dóbr zapewne przysparzało problemów, dlatego w 1412 roku Litimír podjął decyzję o sprzedaży swojej części Petrowi Holkovcowi. W zawartej wówczas umowie majątkowej bezděkovski zamek został po raz pierwszy bezpośrednio wspomniany w źródłach pisanych. Przypuszczalnie do jego budowy doszło inicjatywy rodu Bušovców pod koniec XIV wieku.
Oldřich z Bezděkova zmarł bezpotomnie w 1412 roku, przez co Bezděkov przypadł królowi czeskiemu. Sprzeciwił się temu ostatni żyjący z braci, Jan Bušovec, który udowodnił niepodzielną własność majątku. Wybronił swe roszczenia także przed szeregiem innych osób zgłaszających pretensje do zamku, uzyskując korzystny wyrok sądowy w 1413 roku. Nie wiadomo jak długo Jan mieszkał w Bezděkovie, bowiem informacje o wsi urwały się wraz z wybuchem wojen husyckich. Podczas długotrwałego konfliktu z pierwszej połowy XV wieku część sąsiednich dóbr posiadali prohusyccy Zmrzlíkowie ze Svojšína, inne natomiast były własnością katolika Příbika z Kadova. Możliwe więc, iż Bezděkov brał udział w jakiś działaniach zbrojnych lub też ziemie podległe bezděkovskiemu zamkowi były najeżdżane.
Po zakończeniu wojen husyckich zamek i majątek Bezděkov w źródłach pisanych odnotowane zostały ponownie dopiero w 1452 roku, gdy były obiektem sporów majątkowych spadkobierców Jana Holkovca i rodziny Bušovców. W kolejnych latach właściciele często się zmieniali, aż na początku XVI wieku dobra ponownie scalili Řesanscy z Kadova. Już jednak w 1559 roku Mikuláš Řesanský podzielił rodowy majątek na cztery części, przy czym sam Bezděkov przydzielony został po równo braciom Janowi i Jaroslavowi. Na pół rozdzielony został zamek, gospodarczy dwór, łąki, lasy, ziemie, stawy oraz wieś z poddanymi.
Pod koniec XVI wieku Bezděkov sprzedany został zamożnej rodzinie Boubínskich z Újezda, za których dokonano renesansowej przebudowy zamku. Kolejne, tym razem barokowe przekształcenia nastąpiły w drugiej połowie XVII wieku, gdy właścicielami zamku był ród Janovskich. W ich czasach Bezděkov utracił samodzielność, stając się częścią większego majątku lennego, przez co z czasem zamek zaczął tracić na znaczeniu, pełniąc w coraz większym stopniu funkcje gospodarcze, kosztem obronno – mieszkalnych. Duże straty spowodować musiały też pożary z 1695 i 1735 roku. Po połowie XIX wieku prowadzenie dużych majątków ziemskich ze względu na brak pracowników zaczęło być nieopłacalne, dlatego dawny zamek zaczęto oddawać w dzierżawę osobom prywatnym.
Architektura
Niewielki zamek wzniesiono na lekkim wywyższeniu terenu pomiędzy dwoma stawami (Podhrad i Pátek) i otoczono nawodnioną fosą. Po stronie wschodniej oddzielała ona rycerską siedzibę od wsi z późnoromańskim kościołem św. Andrzeja (jednonawowy z wydzielonym czworobocznym prezbiterium), za którą w odległości około paręset metrów przepływała silnie meandrująca rzeka Úhlava. Dodatkową ochronę zapewniał ziemny wał na wschodzie i południu, podczas gdy na północy od stawu Pátek fosę oddzielał jedynie wąski pas ziemi o formie zbliżonej do nasypu lub grobli. Po zachodniej stronie zamku woda z fosy przepływała do stawu Podhrad. Na południowy – wschód od zamku znajdowały się zabudowania jego gospodarczego zaplecza.
Zamkowy dziedziniec otaczał kamienny mur, który w planie posiadał część północno – zachodnią zaokrągloną, a południowo – wschodnią utworzoną pod kątem prostym. Mur wydzielał wewnątrz mały dziedziniec, na którym prawdopodobnie umieszczono studnię. Do północnej części kurtyny wschodniej i do zachodniej części południowego muru przystawione były dwa prostokątne budynki. Bramę o formie niewielkiego budynku z przejazdem w przyziemiu umieszczono po stronie wschodniej, a zarazem po południowej stronie głównego budynku. Przed nią prawdopodobnie znajdował się niższy mur zewnętrzny i drewniany most zwodzony. Parcham oprócz części wschodniej chronił również południowego odcinka zamku.
Funkcje mieszkalne na zamku zapewne spełniał dom północno – wschodni o wymiarach 11 x 27 metrów i grubość ścian od 1,2 do 1,8 metra. Nietypowo nie był on umieszczony w najbezpieczniejszym miejscu dziedzińca, przeciwnym w stosunku do bramy, ale tworzył część frontową zamku. Budynek posiadał sklepione, częściowo zagłębione w ziemi z powodu nachylenia terenu przyziemie, podzielone na trzy gospodarcze pomieszczenia. Każde z nich miało osobne wejście z dziedzińca i przykryte było kolebką, a południowe dodatkowo połączone schodami w grubości muru z pomieszczeniem nad bramą. Również druga kondygnacja posiadała typowy dla średniowiecza podział na trzy pomieszczenia ułożone w jednym trakcie. Z nich sala środkowa była sienią wejściową, natomiast pomieszczenie południowe, posiadające największe rozmiary, zapewne było główną komnatą mieszkalno – reprezentacyjną. Trzecia, północna sala, jako jedyna na drugiej kondygnacji przykryta została kolebką. Trzecia kondygnacja budynku, pierwotnie trójprzestrzenna, u schyłku średniowiecza z racji podziału zamku na kilku właścicieli, mogła zostać podzielona przepierzeniami na dodatkowe pomieszczenia (po dwa w części północnej i środkowej oraz trzy w części południowej).
Południowy dom prawdopodobnie w większości służył celom gospodarczym. Według przekazów pisanych z przełomu średniowiecza i okresu wczesnonowożytnego w jego przyziemiu znajdować się miały licząc od zachodu niewielkie spiżarnie i kuchnia, a dalej sień. Kolejne duże pomieszczenie po stronie wschodniej wykonane już było z drewna, podobnie jak stajnia i szopy sąsiadujące od południa z budynkiem bramnym. Na piętrze w drewnianej części budynku funkcjonować miał między innymi spichlerz, skomunikowany z izbą nad przejazdem bramnym. Zachodnia część budynku jako jedyna była podpiwniczona. Tamtejsza komora przykryta była sklepieniem kolebkowym.
Stan obecny
Obecnie teren dawnego zamku, czy też dworu zajmują zabudowania gospodarcze, których sklepione piwnice i ściany parteru z gotyckimi portalami kryją pozostałości pierwotnej budowli. Niestety zaniedbana przez długi czas budowla, całkowicie utraciła z zewnątrz pierwotne cechy stylistyczne. Nowy prywatny właściciel podobno planuje przeprowadzić renowację zabytku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Červenka V., Novobilský M., Rožmberský P., Tvrze Bezděkov a Hradiště u Kasejovic, Plzeň 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Šabatová K., Hradiště u Kasejovic – Historie obce a panskěho sidla, Plzeň 2014.