Historia
Nie wiadomo dokładnie kiedy zamek został zbudowany, lecz przypuszcza się, iż powstał na przełomie XIV i XV wieku na ziemiach należących wówczas do panów z Rýzmburka. Wraz z zamkiem w Bečov nad Teplou ochraniał on ich rozległe włości. Najstarsza wzmianka o Engelsburgu pochodzi z 1402 roku, kiedy to głową rodu był Boreš Hrabě z Rýzmburka. Właścicielem zamku był natomiast jego kuzyn Boreš młodszy z Rýzmburka. Zmarł on około 1403 roku i zostawił dwóch małoletnich synów, których opiekunem został wujek Boreš. W 1406 roku, za zgodą króla Wacława IV, zamek przejął Oldřich Zajíc, brat praskiego arcybiskupa Zbynka Zajíca, prawdopodobnie w zamian za królewski zamek Přimda. Oldřich Zajíc zachował Engelsburg aż do swojej śmierci w 1414 roku, a następnie wrócił on w ręce monarchy. Rok później królewskim burgrabią był już Janek Maleřík. W 1430 roku Andělská Hora została zdobyta przez husyckiego dowódcę Jakubka z Vřesovic. Osadził on na zamku silną załogę, z którą dokonywał licznych zbrojnych wypraw na ziemie swych wrogów. W 1437 roku cesarz Zygmunt, podarował zamek swemu kanclerzowi Kasparowi Šlik, gdyż niewiele wcześniej Jakubek zwrócił warownię do domeny królewskiej.
Jako iż Andělská Hora była ważnym strategicznie punktem, w 1461 roku król Jerzy z Podiebradów odebrał zamek Matyášowi, bratu i następcy Kaspara Šlik, a następnie przekazał w dożywocie Zbynkowi Zajec z Hazmburka. Po jego przedwczesnej śmierci w 1463 roku, król nadał warownię synowi Zbynka, Hynkovi, rozszerzając przy okazji majątek na Radošov, Šemnice i osiem innych wiosek. Trzy lata później Engelsburg został zdobyty przez margrabiego Miśni Henryka II z Plavna, w trakcie walk Unii Zielonogórskiej, czyli związku katolickiej, czeskiej szlachty, z husyckim królem Jerzym z Podiebradów. Dopiero w 1468 roku armia królewska odbiła zamek.
Po wstąpieniu w 1471 roku na tron czeski Władysława II, Henryk III z Plavna wystąpił z roszczeniami do Engelsburgu. W 1482 roku na zjeździe w Moście, Henryk mimo iż utracił majątki w Saksonii, to zdołał uzyskać Andělską Horę, która wkrótce stała się siedzibą rodzinnego majątku. Jego potomkowie władali zamkiem do 1565 roku, kiedy to został przejęty przez krewnych Lobkoviców. Następnie Engelsburg zmienił jeszcze kilkukrotnie właścicieli na przełomie XV i XVI wieku. W 1635 roku, podczas wojny trzydziestoletniej, zamek okupowali i zdewastowali Szwedzi. Kres jego funkcjonowania przyniósł wielki pożar w 1718 roku. Od tamtego momentu zniszczona budowla opustoszała i popadła w ruinę.
Architektura
Wzniesiony na stożkowym, bazaltowym wzgórzu Engelsburg składał się z zamku górnego po stronie wschodniej i niewielkiego przedzamcza po stronie zachodniej. Został wzniesiony z kamienia bazaltowego, a jedynie narożne bloki i niektóre detale architektoniczne wykonano z piaskowca. Najstarszą częścią z czasów Kaspara i Matyáša Šlików była czworoboczna, nieregularna w planie wieża – donżon w południowej, najwyższej i skalistej części wzniesienia. Budynek ten posiadał wewnątrz płaskie, drewniane stropy. Pozostała zabudowa powstała w drugiej połowie XV i pierwszej połowie XVI wieku z inicjatywy rodu Plavna. Mury obwodowe zamknęły wówczas teren o kształcie wydłużonej elipsy zorientowanej w kierunku wschodnio – zachodnim, o długości około 80 metrów i szerokości 40 metrów. Mury posiadały strzelnice przystosowane do broni palnej i zwieńczone były daszkami ponad gankami obrońców. Po stronie zachodniej wzniesiono późnogotycki budynek mieszkalny na planie nieregularnego czworoboku. Wjazd znajdował się w dwukondygnacyjnym budynku bramnym po stronie północnej. Posiadał on sklepiony krzyżowo przejazd. Tuż za nim znajdował się wyrzeźbiony w skale zbiornik na wodę deszczową.
Przedzamcze północno – zachodnie posiadało kształt zbliżony do trójkąta o długości ściany północnej 30 metrów i przeciwprostokątnej dochodzącej do 50 metrów. Zachodni, krótszy bok składał się z kamiennego muru z półkolistą wieżyczką na południowym końcu i bramą w północno – zachodnim narożniku. Strony północna i południowa zabezpieczone były jedynie drewnianą palisadą lub częstokołem, jako iż strome zbocza zapewniały dodatkową obronność.
W trakcie XVI wiecznej rozbudowy po stronie wschodniej wzniesiono nowy, duży budynek mieszkalny. Jego niezwykły, czworokątny plan został podyktowany kształtem terenu. Wysunięty był w kierunku wschodnim poza obwód obronny, gdzie posadowiono go na skalnej ostrodze. W jego wnętrzu zastosowano późnogotyckie sklepienia z wysklepek.
Stan obecny
Zamek zachował się w postaci dość czytelnej trwałej ruiny. W najlepszym stanie widoczny jest budynek wschodni z XVI wieku oraz budynek bramny prowadzący na zamek górny. W nieco gorszym najstarsza wieża – donżon, budynek zachodni i fragmenty muru przedzamcza. Po przeprowadzonych w ostatnim okresie pracach zabezpieczających i remontowych zabytek został udostępniony dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.