Historia
Po raz pierwszy wrocławski kościół św. Piotra wzmiankowany był w 1175 roku, jako kaplica cystersów z Lubiąża, ofiarowana zakonowi przez księcia Bolesława Wysokiego. Kaplicę tą ufundować miał około połowy XII wieku komes Mikora, który posiadał swą siedzibę na pobliskim Ołbinie. Między rokiem 1241 a 1257 została ona rozebrana ze względu na rozbudowę obwarowań zamku. Odbudowana została na nowym miejscu być może już przed 1268 rokiem, ale gotycki kościół zbudowany został dopiero około 1400 roku. Wpierw wzniesiono prezbiterium, a następnie około połowy XV wieku zbudowano nawę. Autorem budowli mógł być mistrz Hannos, znany z działalności budowlanej przy kościołach św. Barbary i św. Bernardyna.
W 1454 roku patronat nad kościołem przeszedł z lubiąskich cystersów na mansjonarzy kościoła św. Krzyża. Prawdopodobnie niedługo później zmienił on wezwanie na św. Piorta i Pawła, pod którym po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych w 1512 roku. Kościół miał wówczas posiadać trzy ołtarze, a rezydowało przy nim dwunastu altarystów.
Pierwotne sklepienie nawy i prezbiterium uległy wraz z dachem zniszczeniu w wielkim pożarze Ostrowa Tumskiego w 1634 roku, po czym zostały odbudowane w stylu barokowym w 1667 roku, już bez centralnego filara. Kolejny pożar Ostrowa Tumskiego i wyspy Piasek dotknął kościół w 1791, lecz i tym razem został on naprawiony. W czasie wojen napoleońskich w 1813 założono w nim szpital dla francuskich jeńców, a w 1884 roku wnętrze kościoła zostało odnowione w stylu neogotyckim. W 1945 kościół ucierpiał w znacznym stopniu, m.in. stracił dach i sklepienia. Odbudowany został kilka lat po zakończeniu wojny.
Architektura
Kościół gotycki wzniesiono jako budowlę dwunawową, składającą się z kwadratowego w planie korpusu o wymiarach 24 x 14 metrów oraz połączonego z nim od wschodu trójprzęsłowego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium wielkości 9,7 x 5,9 metra. Kościół przykryty został dwoma dwuspadowymi dachami, wielopołaciowym nad wschodnią częścią prezbiterialną. Od północy, przy narożu prezbiterium i nawy, umieszczona została wieżyczka klatki schodowej. Elewacjom korpusu nadano w większości gładkie kształty, zaś prezbiterium i północna ściana nawy wzmocnione zostały przyporami. W nawie założono sklepienie gwieździste, wsparte na centralnym filarze oraz na wciągniętych do środka przyporach, prezbiterium natomiast pierwotnie znajdowało się sklepienie krzyżowo – żebrowe, sześciodzielne we wschodnim zamknięciu.
Stan obecny
Obecny wygląd kościoła jest w dużym stopniu efektem odbudowy z lat 1952-1953, kiedy to przywrócono gotycki charakter świątyni, między innymi usuwając wewnętrzne i zewnętrzne tynki i odtwarzając krzyżowo-żebrowe sklepienie nawy podparte na odbudowanym kamiennym filarze. Poprawność rekonstrukcji wnętrza, a zwłaszcza szczytu zachodniego z dwoma oknami jest jednak kwestionowana. Wewnątrz w prezbiterium sklepienie ma formy nowożytne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wrocław 1991.
Encyklopedia Wrocławia, red. J.Harasimowicz, Wrocław 2006.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.