Historia
Pierwszy kościół w Cisowie (niem. Zizow) mógł zostać zbudowany pod koniec XIII wieku lub w pierwszej ćwierci XIV wieku, najprawdopodobniej z inicjatywy cystersów. Gotycka, murowana budowla wzniesiona została w drugiej połowie XV stulecia. W XVI wieku przejęta została, jak większość sakralnych budowli na Pomorzu Zachodnim, przez społeczność protestancką. W latach 60-tych XIX wieku do średniowiecznej bryły dobudowano kaplicę. Po drugiej wojnie światowej zabytek wrócił do rąk katolików, którzy rekonsekrowali go pod nowym wezwaniem św. Stanisława.
Architektura
Kościół powstał jako gotycka budowla salowa wzniesiona z cegły na kamiennej podmurówce z dużych, nieobrobionych głazów eratycznych, zabezpieczającej przed wilgocią gruntu. Jego prezbiterium nie zostało wyodrębnione zewnętrznie z bryły, a korpus zamknięto na wschodzie trójbocznie. Po stronie zachodniej usytuowano masywną, nasuwającą skojarzenia z budowlami obronnymi wieżę. Do korpusu przystawiona została także czworoboczna, XV-wieczna zakrystia, usytuowana dość nietypowo przy jednej z ukośnych ścian zamknięcia.
Mury kościoła za wyjątkiem wieży i zakrystii wsparte zostały przyporami. Świadczyły one, wraz z dużą szerokością korpusu, o planowanej budowie sklepień. Podczas budowy nawy przygotowano dla nich opory tarczowe, zamierzając wstawić do wnętrza zapewne trzy pary filarów, a następnie na nich oprzeć sklepienia. Ostatecznie jednak udało się jedynie podsklepić zakrystię.
Wieżę o surowych elewacjach przepruto tylko niewielkimi otworami okiennymi i portalem wejściowym w przyziemiu. Oknom nadano formy szczelinowe z zamknięciami ostrołucznymi lub schodkowymi. W największej ilości przebite zostały na najwyższym piętrze, skąd musiał się wydobywać dźwięk dzwonów. Portal utworzono ostrołuczny, profilowany uskokami. W elewacjach wieży oprócz cegły czerwonej zastosowano czarną zendrówkę, nie utworzono z niej jednak żadnych ozdobnych wzorów.
Stan obecny
Gotycki, XV-wieczny układ kościoła zakłócony został przez dobudowanie neogotyckiego aneksu po stronie południowej, którego utworzenie spowodowało nie tylko częściowe przysłonięcie średniowiecznej bryły, ale i konieczność wyburzenia fragmentu południowej ściany korpusu. Ponadto przekształceniu uległy wszystkie okna korpusu. Pierwotne otwory zachowały się natomiast w surowej wieży, być może wzorowanej na wieży kościoła farnego w Darłowie. Wewnątrz kościoła zachowała się kropielnica z XIV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin, Kolberg-Körlin, Belgard und Schlawe, Kreis Schlawe, red. L.Böttger, Stettin 1892.
Ober M., Gotyckie kościoły wiejskie okolic Darłowa, „Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej”, tom VI, Gmina Darłowo, Sławno 2007.