Historia
Zamek Zengő, usytuowany na górze zwanej w średniowieczu Mons Ferreus (Żelazna Góra), zbudowany został około drugiej połowy XIII wieku, choć nie ma pewności czy prace budowlane nad jego kamienną wieżą zostały ukończone. Zamek położony był z dala od dróg i osad, na stosunkowo dużej wysokości i na terenie opactwa benedyktyńskiego Pécsvárad, które zapewne było jego fundatorem. Najprawdopodobniej więc został zbudowany jako refugium, służąc jako schronienie na wypadek zagrożenia. Podjęcie jego budowy wyniknąć mogło z doświadczeń mongolskiego najazdu z 1241 roku, który spowodował znaczne zniszczenia w komitacie, ale nie dotknął samego Pécsvárad. Po odejściu koczowników w całym kraju za namową króla Beli IV rozpoczęto akcję wznoszenia zamków, z czym mogła być związana budowa Zengővár. Ewentualnie do budowy mogło dojść pod koniec XIII wieku, kiedy to biskup Pécs i opat Pécsvárad przyłączyli się do walk okolicznych panów w obronie swoich posiadłości. Zamek nie funkcjonował długo, mógł zostać porzucony nawet przed całkowitym ukończeniem.
Architektura
Zamek wzniesiony został na najwyższym wzniesieniu górskiego pasma Mecsek o wysokości 681 metrów n.p.m. (co dawało przewagę 430 metrów wysokości nad pobliskim miastem Pécsvárad). Pod budowę wybrano lekko wydłużony, skalisty płaskowyż szczytu, otoczonego bardzo stromymi zboczami. Jedynie od południowego – wschodu nieco niższe wzniesienie łączyło go z sąsiednią górą, od której oddzielony był szeroką, naturalną przełęczą.
Teren zamku, zgodnie z ukształtowaniem góry, był wydłużony, w planie zbliżony do owalu, posiadający około 105 metrów długości i 70 metrów szerokości. Obwód obronny tworzyły fortyfikacje drewniano – ziemne, w postaci przekopu o przekroju w kształcie litery V, częściowo wykutego w skalnym podłożu, oraz ziemnego wału przy jego zewnętrznej krawędzi, utworzonego z materiału wydobytego podczas kopania rowu. Wysokość wału wynosiła około 2 metry, natomiast szerokość u podstawy około 5 metrów, choć wartości te nie były jednolite na całym obwodzie. Przekop posiadał około 2,5-4,5 metra głębokości oraz od 3 do 3,5 metra szerokości. Zapewne po wewnętrznej stronie rowu utworzona była jakaś forma palisady lub częstokołu.
Główną i prawdopodobnie jedyną murowaną budowlą zamku była cylindryczna wieża umieszczona w północnej części dziedzińca. Co ciekawe nie została ona wzniesiona w najwyższym punkcie terenu, ani po najbardziej narażonej na atak stronie południowej, ale w najlepiej zabezpieczonej wysokimi stokami części północnej założenia. Usytuowana była na styku z obwodem fortyfikacji, nie bezpośrednio z nią połączona, a w całości umieszczona wewnątrz obwarowań. Posiadała średnicę wewnętrzną 7 metrów, przy grubości muru wynoszącej maksymalnie 2,5 metra, co dawało całkowitą średnicę budowli wielkości 12 metrów.
Stan obecny
Teren zamku porośnięty jest obecnie drzewami oraz gęstymi krzewami. Wał oraz przekop jest łatwo dostępny, ale gęste zarośla oraz las utrudniają spacer. Obecnie na szczycie góry stoi wysoka wieża geodezyjna z betonu i stali. Po średniowiecznej murowanej wieży pozostały jedynie niewielkie kamienne relikty, sięgające maksymalnej wysokości około 1,4 metra.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Feld I., Középkori várak és rezidenciák régészeti kutatása [w:] A középkor és a kora újkor régészete Magyarországon II, Budapest 2010.
Miklós Z., A Zengővár helye a hazai várépítészetben, „Castrum 13”, 1/2011.