Historia
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o wsi Németi, jak wskazuje nazwa zamieszkanej przez osadników niemieckich, odnotowana została w 1220 roku, choć kościół funkcjonować miał w niej według tradycji już od XII wieku. Miejscowa parafia udokumentowana została w spisie dziesięcin papieskich z lat 30-tych XIV wieku. Pierwotny kościół gruntownie przebudowano w stylistyce późnogotyckiej w latach 1477-1497, przy czym rozpoczęcie prac udokumentowano umieszczając datę na zewnętrznej elewacji kościoła na linii arkady tęczy, a rok zakończenia robót wskazano umieszczając datę na wieży. Już w XVI wieku kościół przystosowany został do nowej liturgii, po tym gdy mieszkańcy osady przeszli na protestantyzm. Około połowy XVIII wieku i następnie pod koniec XIX stulecia budowlę poddawano pracom remontowym.
Architektura
Kościół wybudowano pośrodku wsi na stosunkowo płaskim terenie, po zachodniej stronie strumienia Szártos. U schyłku średniowiecza budowla składała się z pojedynczej nawy na planie prostokąta, nieco węższego i niższego prezbiterium o wielobocznym zamknięciu po stronie wschodniej oraz czworobocznej wieży po stronie zachodniej. Bryła posiadała więc tradycyjną dla wiejskich budowli sakralnych gradację wysokości, od najwyższej wieży na zachodzie po najmniejsze prezbiterium na wschodzie.
Za wyjątkiem wieży kościół od zewnątrz opięto przyporami. Elewacje posadowiono na cokole z profilowanym gzymsem, ale oprócz niego nie zastosowano innych podziałów lub zdobień. Jedynie duże, ostrołucznie zamknięte i obustronnie rozglifione, dwudzielne okna wyposażono w maswerki. Okna zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną przebito jedynie od południa i wschodu. Główne wejście umieszczono w południowej ścianie nawy w profilowanym od poziomu niskiego cokołu, ostrołucznym portalu. Kolejny ostorłukowy portal umieszczono też w przyziemiu wieży od zachodu. Otrzymał on prostszą formę z fazowanym powyżej cokołu ościeżem.
Wnętrze nawy oddzielono od prezbiterium arkadą tęczy o ostrołukowej, obustronnie sfazowanej archiwolcie. Nawę pierwotnie z pewnością przykrywał płaski, drewniany strop. Prezbiterium przypuszczalnie także nie zostało podsklepione, choć gęsto rozmieszczone przypory wskazywałyby, że sklepienie było planowane (lub uległo zniszczeniu).
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego pierwotny układ przestrzenny i charakter malowniczej późnogotyckiej, wiejskiej budowli sakralnej. Od strony zewnętrznej zabytek pozbawiony jest większych modyfikacji nowożytnych, wyróżnia się natomiast zachowanymi dwoma portalami gotyckimi (zachodni obecnie jest zamurowany) oraz ostrołucznymi oknami maswerkowymi. Wewnątrz skromne wyposażenie oraz drewniany chór w nawie są nowożytne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.