Historia
Kościół Ducha Świętego prawdopodobnie zbudowany został pod koniec XIV wieku z fundacji zakonu joannitów, jako świątynia związana z pobliskim szpitalem, a także z miejscowym plebanem Sopron, na którego działce wzniesiono budowlę. Po raz pierwszy kościół odnotowano w źródłach pisanych w 1406 roku. Zapewne pod koniec XV wieku poddawany był pracom remontowym, w trakcie których wymieniona została więźba dachowa. W 1605 roku kościół został spustoszony za sprawą tureckiego najazdu. W kolejnych latach został wyremontowany, a w XVIII stuleciu jego wnętrze przebudowano w stylistyce barokowej.
Architektura
Kościół zbudowany został poza obrębem miejskich murów obronnych, po północno – wschodniej stronie Sopron, w miejscu oddzielonym od miasta strumieniem Ikva, na terenie rzemieślniczo – handlowego, a zarazem związanego w uprawą winorośli przedmieścia, które rozwinęło się przy ważnej drodze wiodącej do Wiednia. Po południowej stronie kościoła znajdowało się skrzyżowanie szlaków z drogą wiodącą na wschód ku Győr, przy którym usytuowane były zabudowania szpitalne.
Gotycki kościół był budowlą jednonawową, czteroprzęsłową, zamkniętą na wschodzie trzema ścianami. Prezbiterium pierwotnie nie było wydzielone zewnętrznie z bryły budowli. Mury obwodowe kościoła opięte zostały uskokowymi przyporami, przy czym w narożniku południowo – zachodnim połączono je z sześcioboczną wieżyczką. Ponadto elewacje opinał cokół oraz gzyms kapnikowy i wieńczący. Stromy, wysoki dach od zachodu osadzony był na trójkątnym szczycie.
Oświetlenie kościoła zapewniały ostrołuczne, obustronnie rozglifione okna, równomiernie przebite pomiędzy przyporami, z parapetami opartymi na gzymsie kapnikowym. Wyróżniało się okno zachodnie, wypełnione trójdzielnym maswerkiem z motywami trójliści i czwórliścia. Pod nim, w zagiętym specjalnie gzymsie, umieszczony został główny portal wejściowy. Jego profilowane, ostrołucznie zamknięte ościerza osadzono na niskim cokole. Pod gładkim tympanonem przejście wycięto na kształt portalu dwuramiennego (siodłowego).
Stan obecny
Od strony zewnętrznej kościół w dużej części zachował gotycką formę, choć przebudowana została jego nieco przedłużona wschodnia część. Przekształcone zostały również okna w elewacji południowej, a od południa między przyporami dostawiona została barokowa kruchta. Wnętrze kościoła uległo całkowitej barokizacji, ale co ciekawe częściowo przetrwała bardzo cenna średniowieczna więźba dachowa, jedna z nielicznych zachowanych na Węgrzech (jedna z belek wydatowana została dendrochronologicznie na 1260 rok, kolejne na okres po 1494).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Grynaeus A., Sarkadi M., A soproni Szentlélek-templom tetőszerkezete, „Művészettörténeti Értesítő”, kötet 56, 1 szám, 2007.
Holl I., The development and topography of Sopron in the Middle Ages [w:] Towns in Medieval Hungary, Budapest 1990.