Historia
Kaplica św. Jakuba zbudowana została w połowie XIII wieku, jako jedna z pierwszy budowli w regionie o cechach gotyckich. Ufundowana została przez cech rzeźników, w celu rozwiązania problemu zbyt skąpej ilości miejsca na pochówki, w kaplicy bowiem, służącej jako ossuarium, miano złożyć kości zebrane ze starszych grobów. Po raz pierwszy odnotowano ją w źródłach pisanych dopiero w 1382 roku. W trakcie reformacji przejęta została przez ewangelików i z czasem zaczęła tracić na znaczeniu, przez pewien czas służąc nawet w XVII wieku jako magazyn amunicji. W 1748 roku została wyremontowana w stylistyce nowożytnej. Ponowne prace renowacyjne połączone z regotyzacją przeprowadzono w drugiej połowie XIX wieku.
Architektura
Kaplicę zbudowano na terenie cmentarza po południowej stronie kościoła św. Michała, a więc poza obrębem miejskich murów obronnych miasta Sopron. Utworzona została z nawy na planie symetrycznego ośmioboku, do której od strony wschodniej dostawiono apsydę o wielobocznym zamknięciu (pięć boków ośmioboku). Mury kaplicy opięto profilowanym cokołem, z którego wyprowadzono w narożnikach lizeny. Pomiędzy nimi umieszczone zostały ostrołuczne okna o obustronnych rozglifieniach i trójlistnych maswerkach: trzy mniejsze w apsydzie oraz tylko jedno w nawie od południa.
Wejście do kaplicy wiodło od strony kościoła św. Michała i głównej drogi biegnącej do miasta, od północy. Umieszczony tam ostrołuczny portal ozdobiono profilowaniem wyprowadzonym z cokołu, poprowadzonym bez przerywania konsolami lub gzymsami aż do kluczy w dwóch archiwoltach. Główną ozdobą uczyniono tympanon z reliefem ukazującym dwa smoki trzymające drzewo życia.
Wnętrze przyziemia kaplicy było ciemne z powodu niedużej ilości okien, choć ściany wewnątrz w średniowieczu pokryto malowidłami. Ponadto w murach nawy umieszczono ostrołucznie zamknięte wnęki o sfazowanych krawędziach. Nawę przykryto sklepieniem żebrowym ośmiodzielnym, prezbiterium natomiast sklepieniem sześciodzielnym. Żebra opuszczono na służki z kielichowatymi kapitelami, schodzącymi do posadzki na profilowane cokoły, a w apsydzie nisko nadwieszonymi. Apsyda oddzielona została od nawy ostrołuczną, sfazowaną arkadą tęczy. Poniżej apsydy oraz częściowo nawy utworzono dolną kondygnację o charakterze podsklepionej krypty.
Stan obecny
Kaplica jest jednym z ważniejszych zabytków wczesnogotyckich na terenie Węgier, choć jej obecny wygląd, zwłaszcza od strony zewnętrznej, jest wynikiem renowacji z drugiej połowy XIX wieku. Najcenniejszym detalem architektonicznym pozostaje portal północny z płaskorzeźbionym tympanonem. Wewnątrz zachowały się sklepienia oraz ścienne wnęki. W trzech oknach apsydy widoczne są trójlistne maswerki.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozák K., Korai sokszögzáródású templomok megjelenése az ország középső és nyugati részén, „Magyar Műemlékvédelem 9”, Budapest 1984.
Szilágyi A., A Kárpát-medence. Árpád-kori rotundái és centrális templomai, Budapest 2008.