Historia
Kościół we wsi Somogy przypuszczalnie zbudowany został w XV wieku. Nie odnotowano go w żadnym średniowiecznym źródle pisanym. Samą wieś wzmiankowano w 1389 roku, kiedy król Zygmunt potwierdził jej posiadanie synowi zmarłego palatyna Miklósa Újlaki, Bertalanowi, oraz jego krewnemu Miklósowi. Ród Újlaki utracił wieś w 1406 roku, gdy Luksemburczyk przejął ją po nie opłaceniu kary nałożonej z powodu udziału László Újlakiego w antykrólewskim buncie. Rok później Somogy otrzymał Pipo Ozorai, królewski skarbnik i bliski współpracownik Luksemburczyka. Pipo przekazał połowę wsi kapitule Fehérvár, która dzierżyła ją jeszcze w 1543 roku, gdy połowa mieszkańców uciekła z obawy przed Turkami. Do całkowitego wyludnienia wsi i porzucenia kościoła doszło najdalej pod koniec XVI wieku w trakcie wojny piętnastoletniej. Ruiny kościoła odnotowane zostały dopiero w 1721 roku, w trakcie wizytacji świątyni w pobliskim Regöly.
Architektura
Kościół był budowlą salową, trójprzęsłową, bez wyróżnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, ze wschodnim zamknięciem trójbocznym. Jego długość wynosiła około 17 metrów a szerokość 5,2 metra. Od zachodu na osi usytuowana była smukła, czworoboczna wieża o wymiarach wnętrza 1,5 x 1,7 metra. Po stronie północnej usytuowana była nieduża zakrystia. Grubość wzniesionych z cegieł murów kościoła znacznie się wahała, od 0,6 metra do 0,85 metra. Wysokość korony murów wieży osiągnęła około 13,5 metra, natomiast kalenica dachu korpusu osadzona była na wysokości 10,5 metra. Dach przypuszczalnie kryty był gontem (nie odnaleziono resztek dachówek).
Korpus kościoła opięty był przyporami, ale nietypowo bez szkarp w zachodnich narożnikach. Narożne, zachodnie przypory posiadała jedynie wieża, która zapewne sama stabilizowała mury zachodniej części korpusu. Przypory posadowiono na cole i wyposażono w uskoki. Dolna część wieży przepruta została otworami o szerokości 1,1-1,4 metra, utworzonymi we wszystkich czterech kierunkach, ale wyposażonymi w drzwi prawdopodobnie tylko od strony nawy. Powyżej wnętrze wieży podzielono na trzy piętra. Pierwsze piętro posiadało otwór od strony nawy, ale poza nim było całkowicie ciemne. Prawdopodobnie połączone było z emporą w nawie. Drugie piętro doświetlała od zachodu zwykła szczelina o wymiarach 0,2 x 1 metra, a od wschodu przejście na poddasze ponad nawą. Dopiero trzecie piętro, przeznaczone na dzwony, z trzech stron wyposażone zostało w duże przeźrocza pozwalające na wydobywanie się dźwięku. Z czwartej, wschodniej strony umieszczono nieco węższy otwór, osadzony tuż nad wysokim, dwuspadowym dachem nawy.
Wnętrze nawy musiało być przykryte drewnianym, płaskim stropem, osadzanym w otworach w murze. Podsklepiona mogła być jedynie wschodnia, prezbiterialna część kościoła, wzmocniona czterema masywnymi przyporami. Być może obie części rozdzielone były arkadą tęczy, co wyjaśniałoby spore różnice w grubości murów korpusu. Wejście do wnętrza zapewne umieszczone było w ścianie południowej. Przebite w niej mogły być dwa większe okna oraz jedno mniejsze nad portalem. Kolejne okna zapewne doświetlały prezbiterium przez wieloboczne zamknięcie. Nie wiadomo czy jakieś otwory funkcjonowały w ścianie północnej, częściowo zastawionej zakrystią.
Stan obecny
Do chwili obecnej zachowała się do wysokości około połowy trzeciego piętra wieża kościoła wraz ze ścianą zachodnią korpusu i krótkimi fragmentami północnym i południowym przy narożnikach nawy, przy czym narożnik północno – wschodni wieży poddawany był pracom rekonstrukcyjnym (wyróżnia się dziś współczesną cegłą). Wstęp na malowniczo usytuowane pośród pól wzgórze z kępą drzew i ruinami zabytku jest wolny. Wejście na górne kondygnacje wieży nie jest możliwe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Németh A., A somolyi templomrom, „A Wosinsky Mór Múzeum Évkönyve”, 22/2000.