Historia
Murowany kościół we wsi Szentimre (późniejsze Soltszentimre) zbudowany został w XIV wieku. Pierwsza znana pisemna informacja o Szentimre odnotowana została w 1382 roku, choć osada funkcjonowała już od czasów Arpadów, przed mongolskim najazdem. W XIV wieku była własnością rodziny Tetétlen, której członkowie przyjęli szlacheckie nazwisko od pobliskiej naddunajskiej osady. Być może murowany kościół powstał z ich fundacji.
Wieś wraz z kościołem prawdopodobnie uległa zniszczeniu po klęsce Węgrów pod Mohaczem w 1526 roku, w trakcie pochodu tureckich wojsk na Budę. Osada wyludniła się, natomiast ruiny kościoła były stopniowo rozbierane przez mieszkańców okolicznych wsi i niszczały. Przed całkowitą rozbiórką budowlę uchronili właściciele okolicznych ziem z rodziny Földváry, którzy zakazali zabierania kamieni z kościoła jak darmowego źródła materiałów budowlanych.
W XIX wieku, po podziale majątku rodziny Földváry, teren wokół zabytku stał się własnością miłośnika sztuki Sándora Blaskovitsa, dzięki czemu w 1868 roku zaczęto prowadzić pierwsze badania kościoła. Kolejne miały miejsce w latach 20-tych i 30-tych XX wieku. Pogorszenie stanu budowli miało miejsce po 1930 roku, kiedy to miejscowi chłopi kosztem zabytkowych murów chcieli wybudować we wsi nową świątynię.
Architektura
Kościół składał się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta, węższego, krótkiego prezbiterium, zamkniętego na wschodzie płytką, trójboczną apsydą, a także z czworobocznej wieży o wymiarach 4,6 x 4,6 metra na osi fasady zachodniej. Długość całej budowli wynosiła 19,1 metrów, szerokość nawy 8,4 metra, a prezbiterium 6,9 metra. Grubość murów wahała się od 0,8 do 0,9 metra. Utworzono je z mieszanego materiału budowlanego, cegły i kamienia narzutowego (wapień oraz andezyt wulkaniczny).
Wieża pierwotnie podzielona była na cztery kondygnacje, przy czym najniższa była podsklepiona, a wyższe rozdzielone drewnianymi stropami, osadzanymi w otworach w murze. Wejście na wyższe poziomy mogło odbywać się przez wysoki na 2 metry, wąski, półokrągły otwór we wschodniej ścianie wieży, na piętrze nawy, przed którym mogła znajdować się drewniana empora. Niżej, na poziomie parteru na nawę otwierało się półkoliście przesklepione przejście, nietypowo nie umieszczone na osi. Oświetlenie wieży zapewniały wąskie otwory przypominające szczeliny.
Wejście do nawy znajdowało się w zachodniej części ściany południowej, około 2 metry od narożnika południowo – zachodniego. Nawę od prezbiterium oddzielała arkada tęczy. Oświetlenie wnętrza obu tych części nie jest znane, ale okna musiały być przebite stosunkowo wysoko i zapewne nie były zbyt duże. Nawa nie była opięta przyporami, jej wnętrze na pewne nie było więc przykryte sklepieniem, a jedynie drewnianym stropem. Nie wiadomo, czy sklepienie posiadało małe prezbiterium.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowała się wieża kościoła, sięgająca około 9 metrów wysokości (do około połowy czwartej kondygnacji). Kilka metrów wysokości posiadają mury nawy i prezbiterium od strony północnej i wschodniej, natomiast najbardziej zdegradowana została część południowa. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fazekas A.K., Pánya I., A soltszentimrei Csonkatorony évszázadai, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám április, Pécs 2018.