Historia
W XIII wieku osada Siklós („ville Suklos”) wraz okolicznymi terenami należała do rodziny Kán, gałęzi rodu Siklós (Soklyós). Jej zamek („castrum Soklos”) po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych w 1294 roku. Jego budowę przeprowadzono około drugiej lub trzeciej ćwierci XIII wieku, być może z fundacji Miklósa Siklósiego lub jego syna Gyuli.
Po śmierci króla Andrzej III i wymarciu dynastii Arpadów rodzina Siklós poparła w walce o węgierski tron Roberta Karola. Z tego powodu w 1315 roku zamek najechany został przez Jánosa, syna możnego Henrika Kőszegi, ale oblężenie okazało się nieskuteczne. Ostatecznie Andegawen zasiadł na tronie, rodzina Siklós zachowała więc wszystkie swe dobra i mogła się cieszyć poparciem nowego władcy. Na złego kandydata Siklósowie postawili natomiast po śmierci Ludwika Węgierskiego, gdy sprzeciwili się przejściu korony na Zygmunta Luksemburskiego. Władca w 1387 roku skonfiskował im majątek, a osiem lat później przekazał na własność możnemu rodowi Garai. Nowi właściciele znacznie rozszerzyli dobra Siklós i rozbudowali zamek, między innymi otaczając podzamcze, a w zasadzie niewielką, przyzamkową osadę kamiennym murem i fundując gotycką kaplicę.
W 1401 roku zbuntowana szlachta węgierska pojmała wracającego z Czech Zygmunta Luksemburskiego. Osadzono go na zamku Siklós pod ochroną Miklósa II Garai, który ostatecznie w związku z podziałami wewnątrz samych spiskowców przeforsował uwolnienie króla i jego pogodzenie z buntownikami. W dowód wdzięczności za uwolnienie i pertraktacje, Garai otrzymał urząd palatyna. Wpływy i bogactwo wykorzystał między innymi do rozbudowy zamku oraz miasta, zwanego odtąd „civitas palatinalis”. Wzmocnione obwarowania poddane zostały próbie w 1440 roku, gdy w trakcie walk wewnętrznych wojewoda siedmiogrodzki János Hunyadi ścigał i próbował oblegać László Garaia, syna Miklósa II Garai.
W 1481 roku wraz ze śmiercią Jóba Garai wymarła męska część rodu. Król Maciej Krowin rok później podarował Siklós księciu Jánosowi Corvinowi, ale już w 1494 roku János sprzedał zamek Andrásowi Bajnai. Od 1507 roku właścicielami Siklós był możny ród Perényi, którego głowa, Imre Perényi, przebudował zamek w stylu późnogotycko – renesansowym. Imre posiadał dwóch synów: Ferenca który zginał pod Mohaczem w 1526 roku, oraz Pétera, który stał się właścicielem Siklós do czasu przeprowadzki na północ z powodu tureckiego zagrożenia. Zamek wpadł w ręce muzułmanów w 1543 roku, po kilku dniach walk.
Turcy w czasie długiej okupacji utrzymywali w Siklós garnizon, ale nie przeprowadzali większych prac budowlanych poza doraźnymi remontami. Miasto i zamek wyzwolone zostały w 1686 roku, podczas kampanii wojsk habsburskich. W 1698 roku Siklós zostało przekazane hrabiemu Eneaszowi Sylwiuszowi Caprarze, cesarskiemu marszałkowi, za którego rozpoczęła się barokowa przebudowa zamku, przerwana przez wybuch powstania i tymczasowe zajęcie Siklós przez kuruców Rakoczego w 1704 roku. Do 1708 roku zamek przechodził jeszcze kilkukrotnie z rąk do rąk, aż do ostatecznego zajęcia przez wojska cesarskie. W 1828 roku zakupiony został przez rodzinę Batthyány, od których odkupił go w 1873 roku prawnik z Bratysławy Lajos Benyovszky. W czasie II wojny światowej na zamku przetrzymywano jeńców wojennych.
Architektura
Zamek zbudowano na cyplu wzniesienia w zakolu rzeki, po południowej stronie pasma górskiego Villány. Stokami najlepiej chroniona była południowa i południowo – zachodnia część wzgórza zamkowego, natomiast północna i północno – wschodnia część opadała łagodniej, pozostawiając miejsce na rozwój przyzamkowej osady.
W XIII wieku zamek składał się z niedużego dziedzińca otoczonego kamiennym murem obronnym, poprowadzonym kilkunastoma prostymi odcinkami w celu objęcia wieloboku o nieco wydłużonym na linii wschód – zachód kształcie. W południowej, a więc najbezpieczniejszej części dziedzińca usytuowany był główny dom mieszkalny. Nie stanowił on części muru obronnego, gdyż od południa i południowego – wschodu poprowadzono odcinek muru, wydzielający przed skrzydłem wąski pas parchamu (międzymurza). Jedynie ściana zachodnia budynku stanowiła krotki odcinek zewnętrznej elewacji zamku.
W XIV wieku, w czasach rodu Garai, zabudowa mieszkalna została powiększona o dwa dodatkowe skrzydła, które po rozbiórce części starych murów obronnych utworzyły w planie kształt litery U, otwartej ku zachodowi. W narożniku południowo – wschodnim, w sąsiedztwie najstarszego skrzydła południowego, około połowy XV wieku zbudowana została kaplica zamkowa, wysunięta prezbiterium przed lico zabudowań mieszkalnych. Skrzydło wschodnie podzielone zostało w przyziemiu na szereg niewielkich czworobocznych pomieszczeń, przypuszczalnie o przeznaczeniu gospodarczym, natomiast skrzydło północne podzielono na dwa trakty: tylny stanowiący kilka pomieszczeń i przedni, zwrócony ku dziedzińcowi, stanowiący długi korytarz.
Rdzeń zamku w XIV/XV wieku otoczono nowym, zewnętrznym obwodem, z murem wzmocnionym półkolistymi, otwartymi od strony wewnętrznej basztami, w całości wysuniętymi przed połączone z nimi kurtyny. Baszty te zabezpieczały narożniki, a więc najbardziej newralgiczne ze względów obronnych miejsca, zapewniając możliwość ostrzału flankowego wzdłuż kurtyn. Brama znajdowała się po stronie zachodniej, tuż przy narożniku skrzydła południowego, tak by dostać się do niej można było tylko otaczając zewnętrzne obwarowania.
W pierwszej połowie XV wieku ufortyfikowane zostało rozległe podzamcze, w planie posiadające kształt wydłużonego na linii północ – południe owalu. Jego mur obronny podzielono dość regularnie rozstawionymi basztami o podkowiastych czy też półkolistych kształtach, otwartymi od strony wewnętrznej. W linii muru znajdowały się również dwie wieże bramne: południowo – wschodnia i północna. Musiały przed nimi funkcjonować mosty, gdyż cały obwód chroniony był przekopem. W pierwszej połowie XVI wieku Perényi zmodyfikowali system obrony wjazdu do zamku górnego, przedłużając bramę o obły barbakan, a zrazem rezygnując z północno – zachodniej części obwarowań podzamcza.
Stan obecny
Zamek posiada dziś w większości formę uzyskaną na skutek barokowych i późniejszych prac budowlanych. Dotyczy to zwłaszcza najstarszego skrzydła południowego, dwóch skrzydeł gotyckich (wschodniego i północnego) oraz dobudowanego najpóźniej na starszym murze obronnym skrzydła zachodniego. Częściowo przetrwał zewnętrzny obwód obronny zamku górnego z basztą południowo – zachodnią i wtopioną w skrzydło zachodnie basztą północno – zachodnią. Głównym wjazdem do zamku pozostaje XVI-wieczny barbakan z nowożytnym portalem. Późnogotycką formą wyróżnia się przebudowana w XVI wieku kaplica zamkowa oraz wykusz okienny nadwieszony na skrzydle południowym. Ponadto przetrwała spora część muru obronnego podzamcza, zwłaszcza na odcinku północno – wschodnim. Gruntowną renowację zamku, po której udostępniony został on dla turystów, przeprowadzono w latach 50-tych XX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Czeglédy I., Ferenczy K., A siklósi vár, „Műemlékvédelem”, 2/1966.
Kiss E., Siklós város fejlődésének és településszerkezetének vizsgálata, „Studia Ignatiana”, évf. 5, sz. 1, 2013.
Szőke B., A siklósi vár kápolnájának egykori hajóboltozata, „Archaeologia – Altum Castrum Online”, Visegrád 2014.