Historia
Kościół zbudowany został we wsi Dabos (Dabas, Dobos), prawdopodobnie z fundacji rodziny Rátóti-Gyulafi, założycieli także kilku pobliskich paulińskich klasztorów. Wzniesiono go w drugiej połowie XIII wieku, zapewne po 1263 roku, gdyż nie został jeszcze wspomniany w sporządzonym wówczas spisie. Wieś po raz pierwszy odnotowano w 1324 roku, zaś w 1333 roku wspomniano miejscowego plebana o imieniu András. W 1324 roku opiekę nad kościołem przejęła rodzina Dabos, za których świątynię powiększono o kaplicę rodową. Kościół zapewne zniszczony został wraz ze wsią w czasie tureckich najazdów po klęsce pod Mohaczem w 1526 roku. Wieś całkowicie się wówczas wyludniła i wraz z ruinami kościoła zarosła lasem.
Architektura
Kościół był budowlą jednonawową na planie krótkiego, nieco nieregularnego czworoboku, z apsydialnym, zamkniętym półkoliście prezbiterium po stronie wschodniej. Nietypowo po północnej stronie nawy znajdowała się czworoboczna, smukła wieża, usytuowana przy wschodniej części korpusu, na styku z apsydą prezbiterium.
Wejście do kościoła znajdowało się w zachodniej części ściany południowej nawy. Elewacja zachodnia nie miała wejścia, umieszczony był tam zapewne jedynie niewielki okulus, osadzony tuż poniżej trójkątnego szczytu. Wewnątrz znajdowała się dostawiona wtórnie empora, umieszczona w zachodniej części nawy, na którą prowadziły murowane schody umieszczone naprzeciwko wejścia. Piętro empory prawdopodobnie było drewniane, ale opierało się na dwóch kamiennych kolumnach z czworobocznymi cokołami i na dostawionych do ścian pilastrach. Prezbiterium oddzielone było od nawy uskokową arkadą tęczy oraz trzema stopniami wiodącymi z korpusu w górę.
Prawdopodobnie w XIV wieku kościół powiększony został o kaplicę, dostawioną do zachodniej ściany wieży i zarazem północnej ściany nawy. Została ona zlicowana z zachodnią elewacją kościoła, a od północy podparta trzema przyporami. Jej wnętrze wyposażone było w ołtarz i służyło jako miejsce pochówku rodziny pełniącej wówczas patronat nad budowlą. Przypory kaplicy były masywne jak na tak niedużą budowlę, co wskazywałoby, iż była podsklepiona.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie ruiny, usytuowanej w głębokim lesie z dala od większych miast i wsi, choć w pobliże można dostać się samochodem. W najlepszym stanie zachowała się wieża z murami sięgającymi prawie pełnej wysokości. Bardziej zdegradowane zostały mury nawy, zwłaszcza po stronie południowej oraz apsyda prezbiterium. XIV-wieczna kaplica do niedawna pozostawała nieznana, odkryto ją dopiero na skutek badań archeologicznych prowadzonych w XXI wieku. Wewnątrz widoczne są pozostałości schodów na emporę i dolne partie podtrzymujących ją kolumn wraz z cokołami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., A Balaton-felvidék románkori templomai, „A Veszprém Megyei Múzeumok Közleményei 1”, Veszprém 1963.
Paál J., A dabosi templomrom, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám február, Pécs 2008.
Paál J., A dabosi templomrom 2, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám február, Pécs 2012.