Historia
Pierwszy kościół w górniczej osadzie Rudabánya (po raz pierwszy odnotowanej w źródłach pisanych w 1299 roku, a w 1351 roku obdarzonej przywilejem miejskim) prawdopodobnie zbudowany został na przełomie XIII i XIV wieku w stylistyce wczesnogotyckiej. Być może został on zniszczony na skutek pożaru, a może zaczął być zbyt mały dla miejscowej społeczności, gdyż w pierwszej połowie XV wieku przeprowadzono jego gruntowną rozbudowę. W 1555 Turcy splądrowali budowlę, następnie w 1576 roku zniszczył ją pożar. Co najmniej od 1594 roku znajdowała się w rękach protestantów, którzy w latach 1664-1665 przeprowadzili remont kościoła, a zarazem zmniejszyli długość jego korpusu nawowego. W 1789 roku obok kościoła wzniesiono wolnostojącą wieżę, następnie w 1797 roku dobudowano kruchtę przy nawie północnej. Gruntowna renowacja zabytku miała miejsce w 1928 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na wzgórzu górującym nad położoną w wąskiej dolinie osadą. W XV wieku był trójnawową budowlą o korpusie nawowym na rzucie prostokąta długości około 18 metrów i szerokości 12,7 metrów. Nie wiadomo jak budowla była zakończona po stronie wschodniej, być może prezbiterium nie zostało w ogóle ukończone. Ściany obwodowe opinał cokół oraz uskokowe przypory. Oświetlenie zapewniały ostrołucznie zamknięte okna, wypełnione dwu i trójdzielnymi maswerkami o motywach trójliści i rybich pęcherzy. Wejście umieszczono w ścianie zachodniej, w ostrołukowym portalu z profilowaną archiwoltą. Kolejne ostrołukowe i profilowane wejście znajdowało się też w ścianie północnej. Wnętrze korpusu nawowego pierwotnie było podsklepione.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwała jedynie zachodnia część gotyckiego kościoła, skrócona o około 9 metrów. Średniowieczne prezbiterium, o ile istniało, zostało całkowicie rozebrane, natomiast kruchta po stronie północnej jest dodatkiem nowożytnym. Spośród detali architektonicznych zachowały się dwa maswerkowe okna zachodnie (jedno obecnie zamurowane), okno południowe i okno w ścianie wschodniej, przypuszczalnie przeniesione z rozebranej części budowli. Ponadto od zachodu widoczny jest gotycki portal wejściowy. Wewnątrz nie zachowały się sklepienia, ale widoczne są pozostałości malowideł ściennych z pierwszej połowy XV wieku oraz nagrobek Istvána Perényi z 1437 roku. Zapewne jeszcze ważniejszym zabytkiem są średniowieczne okute drzwi, które kiedyś znajdowały się przy głównym wejściu do kościoła. Dziś zobaczyć można tam ich kopię, natomiast oryginał znajduje się w muzeum w Miskolcu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lőrincz Z., Hapák J., Tedd templomoddá istenem. Válogatás Árpád – és középkori eredetű református templomokból, Budapest 2002.
Tombor I., Rudabánya műemlékei [w:] Rudabányai ércbányászat, red. K.Moser, E.Pantó, G.Pantó, T.Podányi, Budapest 1957.