Historia
Kościół we wsi Fülöp wzmiankowany był już w spisie opactwa Tihany z 1211 roku. Osada była majątkiem benedyktynów, ale swoje dobra miał w niej wówczas także ród Atyusz, natomiast w XIV wieku część majątku należała również do miejscowych rodzin Fülöpi i Örsi Cibrián. Kościół prawdopodobnie zniszczony został w trakcie tureckich najazdów po klęsce pod Mohaczem w 1526 roku. W 1953 roku ruiny zostały częściowo odrestaurowane i wzmocnione.
Architektura
Kościół zbudowany został z kamienia narzutowego, wzmacnianego w narożach większymi kwadrami. Posiadał układ przestrzenny typowy dla wiejskich kościołów późnoromańskich i wczesnogotyckich, składał się bowiem z pojedynczej nawy na planie prostokąta oraz węższego i niższego prezbiterium po stronie wschodniej, także wzniesionego na planie czworoboku. Jedynym odstępstwem od utartego schematu było umieszczenie zakrystii po południowej a nie po północnej stronie prezbiterium. Zajęła ona długość całej elewacji południowej prezbiterium, tak że ściany wschodnie były zlicowane.
Wejście do kościoła utworzono pośrodku ściany zachodniej nawy. Osadzono tam bogato profilowany, półkoliście zamknięty portal z niskim cokołem i bez strefy kapitelowej oddzielającej archiwoltę, wykonany z czerwonego piaskowca. Drugie, pomocnicze wejście prowadziło od południa, przez portal umieszczony tuż obok zakrystii. Oświetlenie kościoła zapewniały prawdopodobnie niewielkie, wysoko przebite okna.
Nawę kościoła przypuszczalnie przykryto drewnianym stropem, natomiast prezbiterium i zakrystię zwieńczono sklepieniami. W północno – wschodnim narożniku nawy utworzono dwie półkoliście zamknięte wnęki z których wschodnią doświetlono szczelinowym otworem. Prawdopodobnie w miejscu tym w średniowieczu stał boczny ołtarz. Ołtarz główny znajdował się w prezbiterium, oddzielonym od nawy półkolistą, pozbawioną profilowania czy też innych zdobień arkadą tęczy.
Stan obecny
Kościół jest dziś ruiną, ale mury nawy wraz z arkadą tęczy i oboma szczytami zachowały się niemal do pierwotnej wysokości. Niestety nieco niższe są ściany wzdłużne, przez co nie przetrwały żadne okna. Z prezbiterium pozostała tylko północna ściana, z zakrystii mur zachodni, a pozostałe ściany na poziomie przyziemia odkryto i częściowo nadbudowano dopiero podczas renowacji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., A Balaton-felvidék románkori templomai, „A Veszprém Megyei Múzeumok Közleményei 1”, Veszprém 1963.
Kovács S., A Balaton-felvidék középkori templomromjai Cholnokyjenő munkásságában, „Dr. Kubassek János (szerk.): Földrajzi Múzeumi Tanulmányok 18”, Érd 2009.