Historia
Wieś Ragály po raz pierwszy odnotowana została w przekazach pisanych w 1216 roku. Murowany kościół funkcjonował w niej od około początku drugiej połowy XIII wieku, choć nie został odnotowany w spisie papieskich dziesięcin z lat 30-tych XIV wieku. W XV wieku wnętrze kościoła pokryto ściennymi malowidłami. W 1564 roku wieś i kościół zniszczone zostały na skutek tureckiego najazdu. Odbudowy w bliżej nieznanym okresie podjęli się członkowie gminy protestanckiej. Po raz kolejny musieli oni odbudowywać kościół po pożarze z 1626 roku. W XVIII wieku budynek, a zwłaszcza jego wnętrze i wyposażenie, przekształcone zostało w stylistyce barokowej. Kolejne prace remontowe prowadzono w latach 1876-1882, kiedy to między innymi wzniesiono drewnianą wieżyczkę na kalenicy dachu prezbiterium, w czasie remontu z lat 1908-1910 przeniesioną nad nawę.
Architektura
Kościół usytuowano w dolinie potoku Csörgős na zachodnim skraju wsi. Uzyskał on układ typowy dla niewielkich późnoromańskich, wiejskich świątyń, mianowicie utworzono go z krótkiej, pojedynczej nawy na planie prostokąta oraz węższego, niższego i krótszego prezbiterium po stronie wschodniej. Obie części zbudowano z kamienia łamanego, bez śladów jego obciosywania. Prawdopodobnie z tego samego materiału wykonana była zakrystia po północnej stronie prezbiterium.
Mury kościoła pierwotnie przebite były wąskimi, prawie szczelinowymi otworami okiennymi o półkolistych zamknięciach, obustronnie rozglifionymi. Nawa doświetlana była od południa dwoma oknami, prezbiterium pojedynczymi oknami w ścianie południowej i wschodniej. Drobne otwory doświetlały także poddasze kościoła od wschodu i zachodu. W ścianie południowej nawy umieszczono też pomiędzy oknami portal wejściowy. Elewacja północna, a nawet ściana zachodnia (za wyjątkiem otworu poddasza), zgodnie ze średniowieczną praktyką budowlaną kościołów, pozbawione były okien. Zapewne wynikało to z powodu chęci ograniczenia przeciągów i zimna od strony z której i tak wpadałoby najmniej światła, a być może ze względów symbolicznych (północ kojarzono z siłami zła).
Wewnątrz kościoła prezbiterium oddzielone zostało od nawy arkadą tęczy o półkolistej archiwolcie. Nawa przykryta była płaskim, drewnianym stropem, natomiast w prezbiterium, pomimo braku przypór, założono sklepienie kolebkowe. Jego utworzenie możliwe było dzięki masywnym murom (zwłaszcza ściana południowa posiadała znaczną grubość) oraz niewielkim wymiarom prezbiterium. W północnej ścianie obok wejścia do zakrystii znajdowało się małe pastoforium, a całe wnętrze od XV wieku pokryte było ściennymi malowidłami.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny i bryłę, za wyjątkiem dobudowanej nowożytnej wieżyczki na kalenicy dachu oraz brakującej, nie zachowanej zakrystii. Niestety wielkość i kształt oryginalnych otworów okiennych uległa zmianie i jedynie południowe okno prezbiterium w całości zachowało swój pierwotny, średniowieczny charakter (południowe okno nawy odtworzono w trakcie prac renowacyjnych). Oryginalny nie jest niestety także portal w nawie. Wewnątrz na ścianach widoczne są pozostałości gotyckich malowideł ściennych z XV wieku, ponadto w prezbiterium zachowało się sklepienie kolebkowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lőrincz Z., Hapák J., Tedd templomoddá istenem. Válogatás Árpád – és középkori eredetű református templomokból, Budapest 2002.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.