Historia
Osada Vázsony, znana ze źródeł pisanych od XIII wieku, od końca XIV wieku należała do rodziny Vezseny z Tiszántúl, a w 1472 roku przeszła w posiadanie możnego Pála Kinizsi. Znajdujący się w niej wczesnogotycki kościół, w 1425 roku funkcjonujący pod wezwaniem Wszystkich Świętych, został przez Kinizsiego przebudowany w stylu późnogotyckim w 1481 roku. Budowla podupadła w okresie walk z Turkami i konfliktów wewnętrznych trapiących tereny Węgier w XVI i XVII wieku. W połowie XVIII wieku rodzina Zichy odrestaurowała kościół i zakupiła barokowe wyposażenie. Współczesne prace renowacyjne zabytku przeprowadzono w 1961 roku.
Architektura
Kościół pierwotnie składał się z prostokątnej, niewielkiej nawy oraz z węższego prezbiterium, na wschodzie zamkniętego trzema ścianami. Nad fasadą zachodnią mogła funkcjonować niewielka wieża, oparta na masywnych w tamtym miejscu murach. Rozbudowa późnogotycka doprowadziła do usunięcia pierwotnego prezbiterium, na miejscu którego stanęło większe, jedynie w niewielkim stopniu węższe od nawy. Nowa konstrukcja była dłuższa, ale na wschodzie ponownie zamknięta trzema ścianami. Od północy do prezbiterium dostawiono zakrystię.
Późnogotycka bryła kościoła opięta została uskokowymi przyporami. Pomiędzy nimi przebito średniej wielkości, ostrołucznie zamknięte, obustronnie rozglifione okna, po jednym w każdym przęśle, ale tylko od południa i południowego – wschodu. Elewacje wschodnią i północną pozostawiono bez otworów, natomiast w fasadzie zachodniej wciąż jeszcze mogły funkcjonować dwa okna z XIII wieku. Okna gotyckie wypełniono dwudzielnymi maswerkami z motywami trójliści i rybich pęcherzy.
Zachodnie wejście do kościoła otwierało się na wąską kruchtę z której schody prowadziły na wieżę (prawdopodobnie usuniętą w czasie późnogotyckiej przebudowy) oraz emporę, a kolejne wejście wiodło do nawy. Drugi portal prowadził do nawy od południa, poprzez czworoboczną kruchtę. Przestrzeń nawy i prezbiterium oddzielono od siebie ostrołuczną arkadą tęczy. Obie główne części kościoła przykryto w drugiej połowie XV wieku żebrowymi sklepieniami tworzącymi sieciowo – gwiaździste wzory.
Stan obecny
Kościół od strony zewnętrznej w większości posiada dziś formę późnogotycką, przebudowana jedynie została część zachodnia z barokową obecnie fasadą i wieżą. Pod nowożytnymi tynkami ukryte są wciąż dwa zamurowane okna z XIII wieku, gdyż mury nawy i wieży do wysokości pierwszej kondygnacji, pochodzą z pierwszego kościoła wczesnogotyckiego. Wewnątrz zachowały się późnogotyckie sklepienia sieciowe oraz portal do zakrystii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., A Balaton-felvidék románkori templomai, „A Veszprém Megyei Múzeumok Közleményei 1”, Veszprém 1963.