Historia
Pierwszy kościół na wzgórzu Avas nad Miskolcem zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku. W XIV wieku, w okresie panowania Ludwika Wielkiego, uzyskał on funkcję świątyni parafialnej, a z powodu powiększającej się liczby miejscowej społeczności został przebudowany i powiększony przed 1411 rokiem.
W latach 1470 – 1489 konieczność powiększenia budowli wpłynęła na decyzję o gruntownej przebudowie kościoła, na miejscu którego wzniesiono późnogotycką, trójnawową świątynię. W takiej formie kościół dotrwał do 1544 roku, kiedy to podczas pierwszego tureckiego ataku na Miskolc został podpalony, a w konsekwencji zniszczeniu uległy sklepienia.
Po odbudowie, prowadzonej w latach 60-tych XVI wieku, kościół uznawany był za protestancki. W 1577 roku w jego pobliżu wzniesiono wolnostojącą dzwonnicę, a w latach 1653 – 1659 prowadzono kolejne prace remontowe. W 1760 roku do korpusu dobudowano aneks południowy (ossuarium), zaś w 1816 roku, po wyburzeniu kaplic północnych i zakrystii, wzniesiono aneks północny. Planowano wówczas zbudować także neogotycką wieżę zachodnią, jednak zamierzeń tych nigdy ostatecznie nie zrealizowano, powstała jedynie w 1895 roku empora zachodnia. Ostatni większy remont budynku został ukończony w 1982 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na najbardziej wysuniętym na północ wzgórzu, stanowiącym część masywu górującego od południowego – zachodu nad doliną w której rozwinęło się miasto Miskolc (pierwotnie dwór należący do zamku Diósgyőr). Początkowo była to niewielka, późnoromańska budowla jednonawowa, zamknięta na wschodzie półkolistą apsydą, powiększona od zachodu w drugiej połowie XIV wieku lub na początku XV stulecia.
W drugiej połowie XV wieku kościół uzyskał formę budowli trójnawowej, bez wyróżnione zewnętrznie z bryły prezbiterium, z wielobocznym zamknięciem po stronie wschodniej (siedem boków dwunastoboku). Cały kościół opięty został od zewnątrz równomiernym rytmem uskokowych przypór, z których dwie zachodnie umieszczono ukośnie. Pomiędzy przyporami przebite zostały duże, ostrołucznie zamknięte okna (w liczbie jedenastu), wypełnione przeważnie trójdzielnymi maswerkami, oraz dwa mniejsze okulusy (jeden w ścianie północnej i jeden zachodni).
Wnętrze kościoła pierwotnie podzielone było sześcioma parami smukłych filarów na trzy nawy i siedem przęseł. Ponad nimi rozłożone było sklepienie sieciowe, żebrowe, prawdopodobnie zacierające podział na przęsła i unifikujące przestrzeń wnętrza kościoła. Oprócz filarów opierało się ono na filarach przyściennych. W ścianie północnej pierwotnie znajdowały się gotyckie portale do zakrystii oraz do sąsiedniej kaplicy. Wejścia do kościoła funkcjonowały w murze południowym oraz w fasadzie zachodniej.
Stan obecny
Kościół od strony zewnętrznej zachował do dnia dzisiejszego formę późnogotycką, ale obydwa czworoboczne aneksy przy korpusie są pochodzenia nowożytnego, nie przetrwały natomiast średniowieczne kaplice i zakrystia. Co więcej przekształceniu uległo zniszczone już w XVI wieku wnętrze. Przepadły późnogotyckie sklepienia, zastąpione stropami, a smukłe niegdyś filary zostały obmurowane do czworobocznych kształtów. Wystrój kościoła jest w całości nowożytny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Arnót Á., Avasi református templom [w:] Miskolc és környéke I, red. M.Cseri, J.Szabadfalvi, Miskolc 1992.
Lőrincz Z., Hapák J., Tedd templomoddá istenem. Válogatás Árpád – és középkori eredetű református templomokból, Budapest 2002.