Historia
Kościół w Mánfa zbudowany został prawdopodobnie w XII wieku, i następnie około pierwszej połowy XIII wieku gruntownie przebudowany. Po raz pierwszy wymieniono go w papieskich rejestrach podatkowych z XIV wieku, gdzie odnotowany został jako mieszczący się we wsi Malafalva. W latach 1332 – 1335 jego parafianie zapłacili stosunkowo dużą dziesięcinę w wysokości 66 denarów. W XV wieku kościół powiększono w stylistyce gotyckiej. Budowla przetrwała czasy tureckiej okupacji, choć spustoszona wieś odrodziła się na nieco dalej położonym terenie. Remont kościoła przeprowadzono w 1687 roku, ale w 1729 roku opisywany był jako znajdujący się w złym stanie. W 1742 roku prowizorycznie odnowić miał go miejscowy pustelnik. Gruntowne prace renowacyjne prowadzono w latach 1937 – 1939, a następnie po wykopaliskach archeologicznych w 1973 roku. Po raz ostatni kościół został odrestaurowany w 1975 roku, kiedy to skorygowano wady poprzedniej renowacji.
Architektura
Pierwotny romański kościół był niewielką, bezwieżową budowlą składającą się tylko z pojedynczej nawy na planie prostokąta o wymiarach około 4,2 x 6,5 metra. Od strony wschodniej zamknięta była ona półkolistą apsydą. W XIII wieku kościół poddano gruntownej przebudowie, na skutek której zachowano jedynie ścianę zachodnią i południową nawy. Tą ostatnią przedłużono ku wschodowi, gdzie wzniesiono nowe prezbiterium na planie węższego od nawy czworoboku. Dodatkowo przed starą fasadą wzniesiono smukłą, kwadratową w planie wieżę o zwężających się ku górze murach. Całość otoczona została kamiennym murem.
Późnoromański kościół oświetlały bardzo małe i wąskie okna szczelinowe, osadzone w półkoliście zamkniętych, obustronnie rozglifionych wnękach. Prawdopodobnie okna te zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną przebito jedynie od strony południowej i wschodniej. W wieży oprócz otworów szczelinowych utworzono na trzech kondygnacjach dwudzielne, zamknięte półkolistymi arkadami przeźrocza. Wejście znajdowało się w zachodniej części ściany południowej nawy, w półkolistym portalu z kolumienkami osadzonymi w uskoki. W środku prezbiterium było podsklepione a nawa przykryta drewnianym stropem.
W XV wieku kościół poszerzono do 7,5 metra poprzez przedłużenie ściany wschodniej i zachodniej nawy ku północy, dzięki czemu zaburzona została symetria budowli. Nowe mury wzmocniono trzema przyporami: zachodnią usytuowaną pod skosem, środkową prostopadle ułożoną do osi kościoła i wschodnią, także utworzoną prostopadle do muru wzdłużnego. W przedłużonej ścianie zachodniej umieszczono wówczas nowe wejście osadzone w ostrołucznym, profilowanym portalu.
Stan obecny
Odbudowany kościół jest dziś malowniczo położonym romańsko – gotyckim budynkiem, nie zniekształconym żadnymi większymi nowożytnymi przekształceniami. Jedynie w ścianie południowej nawy przebito nowe otwory okienne, a część innych przekształcono. Nie zachowała się zakrystia po północnej stronie prezbiterium, ale prawdopodobnie pochodziła ona dopiero z XIX stulecia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dercsényi D., Baranya középkori templomai, Budapest 1984.
Sándor M., A mecseknádasdi Szent István-templom kutatása, „Janus Pannonius Múzeum Évkönyve”, 16 (1971), Pécs 1972.