Historia
Pierwsza wzmianka źródłowa o Maconce (Machunka) odnotowana została w 1297 roku. Kościół we wsi zbudowany został pod koniec XIII wieku, zapewne z fundacji miejscowej rodziny Maconków, gałęzi rodu Veréb. Około przełomu XIV i XV wieku jego wnętrze pokryte zostało ściennymi malowidłami. Pod koniec XIV wieku właścicielem wsi był niejaki György Necpáli, który w 1396 roku dokonał wymiany dóbr z palatynem Leustachiusem z Ilsva. Niedługo potem kościół mógł zostać odrestaurowany, założono sklepienie w prezbiterium, oraz udekorowano elewacje malowidłami. W czasie tureckich podbojów z XVI i XVII wieku kościół został zniszczony. Remontowany był po ustaniu zagrożenia najazdami w XVIII wieku, oraz po pożarze z 1836 roku. W latach 1971 – 1972 przeprowadzono prace renowacyjne kościoła, między innymi ratując zachowane fragmenty średniowiecznych malowideł.
Architektura
Kościół usytuowano na niewielkim wzniesieniu, po południowej stronie strumienia. Zbudowana została pojedyncza, stosunkowo szeroka nawa na planie prostokąta, oraz węższe, niższe i dużo krótsze prezbiterium, na wschodzie zamknięte ścianą prostą.
Mury kościoła poprzebijano niewielkimi, półkoliście zamkniętymi oknami, osadzonymi w obustronnie rozglifionych wnękach o już lekko ostrołucznych zamknięciach. Wejście umieszczono w ścianie południowej nawy oraz być może także w ścianie zachodniej. Wewnątrz nawę i prezbiterium oddzieliła arkada tęczy o ostrołucznej, nieprofilowanej archiwolcie osadzonej na gzymsach impostowych. Prezbiterium przykryto w okresie gotyku jednoprzęsłowym sklepieniem krzyżowym, z żebrami spiętymi okrągłym, gładkim zwornikiem.
Elewacje prezbiterium i nawy po bokach arkady tęczy pokryto zespołem barwnych malowideł. Na ścianie wschodniej prezbiterium ukazano motyw Vir Dolorum, rozmieszczony wokoło osiowego okna, które podkreślono dekoracyjnym, geometrycznym malowidłem. Czerwono-biało-niebiesko-białe poziome pasy rombów, wymalowanych w glifach okna, utworzyły efekt optyczny, iluzję złożonego ornamentu zwracającego uwagę na słońce, oświetlające najważniejszą część kościoła. Pod oknem trzy koncentryczne kręgi, również umieszczone w osi ściany, na czerwonym tle o biało-niebieskiej i żółtej kolorystyce, nawiązywały do nieskończoności Wszechświata i Trójcy Świętej. Po obu stronach okna ukazano modlącą się rodzinę darczyńców: palatyna Leustachiusa i jego syna, a także Madonnę chroniącą ludzi płaszczem (mężczyźni po lewej, kobiety po prawej), oraz postacie apostołów Andrzeja i Bartłomieja.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego średniowieczny układ oraz w większości bryłę i niektóre detale architektoniczne. Od zachodu przebito nowożytny portal wejściowy, nad nawą nałożono drewnianą wieżyczkę, przekształcono też część okien (zachodnie w nawie i południowe w prezbiterium), choć oryginalne okna południowe nawy zostały odrestaurowane w XX wieku. Przedstawienia figuralne zdobiące średniowieczne wnętrze zachowały się głównie na wschodniej ścianie prezbiterium i na łuku triumfalnym. W prezbiterium widoczne jest gotyckie sklepienie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Deák K., A maconkai falképek restaurálása [w:] Entz Géza Nyolcvanadik születésnapjára Tanulmányok, Budapest 1993.
Prokopp M., A maconkai falképek művészettörténeti vizsgálatához [w:] Entz Géza Nyolcvanadik születésnapjára Tanulmányok, Budapest 1993.