Historia
Romański kościół w Hegyeshalom zbudowany został pod koniec XIII wieku. Na przełomie XIII i XIV wieku, zapewne ze względu na wzrost liczny wiernych, postanowiono powiększyć świątynię o nowe prezbiterium, a niedługo później wnętrze budowli pokryto figuralnymi malowidłami ściennymi, uzupełnianymi kolejnymi freskami w XVI wieku. W XVII wieku przeprowadzono gruntowną przebudowę kościoła, prawdopodobnie związaną z odbudową ze zniszczeń spowodowanych przez wojny wewnętrzne i najazdy tureckie. Kolejne prace prowadzono w pierwszej ćwierci XVIII wieku w stylistyce barokowej. Współczesną renowację kościoła przeprowadzono w latach 70-tych XX wieku.
Architektura
Pierwotny kościół był typową niewielką, wiejską świątynią późnoromańską, o pojedynczej nawie na planie krótkiego prostokąta, zamkniętej od wschodu półkolistą apsydą. Zbudowano go z kamiennych kwadr z elewacjami przebitymi małymi, półkoliście zamkniętymi oknami o zewnętrznych rozglifieniach. Prawdopodobnie umieszczone były one jedynie na osi apsydy oraz w ścianie południowej kościoła, w której znajdowało się też wejście do wnętrza.
Na przełomie XIII i XIV wieku przebudowana została w stylistyce wczesnogotyckiej wschodnia część kościoła. Apsyda została rozebrana, a miejsce zajmowane przez nią zajęte przez przedłużoną ku wschodowi część nawy. Dalej na wschodzie wzniesiono wieloboczne zamknięcie kościoła o tej samej szerokości co nawa, wzmocnione od zewnątrz czterema przyporami. Pomiędzy nimi rozmieszczono wysokie, ale bardzo wąskie okna lancetowate o obustronnych rozglifieniach, osadzone we wnękach o ostrołucznych już zamknięciach.
Od strony zewnętrznej prezbiterium nie zostało wyróżnione z bryły, ale wewnątrz obie części oddzielono ostrołuczną, sfazowaną arkadą tęczy, pokrytą barwnymi malowidłami figuralnymi przedstawiającymi postacie świętych. Nawę przykrywał wówczas drewniany strop albo otwarta więźba dachowa, zaś prezbiterium zwieńczono sklepieniem z żebrami spiętymi okrągłym zwornikiem, wtopionymi w ściany bez pośrednictwa konsol.
Stan obecny
Kościół został dość mocno przebudowany w okresie nowożytnym, przez co całkowicie odwrócona została jego konfiguracja. Bowiem nad wczesnogotyckim prezbiterium znajduje się dziś wieża, a przy nawie półkoliste zamknięcie imitujące prezbiterium. W romańskich ścianach nawy przebito nowożytne okna, a w jej wnętrzu założono sklepienie, pośredniowiecznym dodatkiem jest też północna zakrystia. Zachowały się natomiast wszystkie wczesnogotyckie okna w prezbiterium, a nawet okna późnoromańskie w nawie. We wnętrzu warte uwagi jest sklepienie z przełomu XIII i XIV wieku oraz relikty ściennych polichromii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ferenc D., Gergelyffy A., Az Országos Műemléki Felügyelőség falkutatásai 1973-1974-ben, „Magyar Műemlékvédelem 1973-1974″, Budapest 1977.
Kozák K., Korai sokszögzáródású templomok megjelenése az ország középső és nyugati részén, „Magyar Műemlékvédelem IX”, Budapest 1984.