Historia
Nazwa osady Nagykesz po raz pierwszy pojawiła się w źródłach pisanych w 1230 roku, jako własność miejscowej szlachty. Zbudowany w niej pod koniec XII lub na początku XIII wieku kościół pod wezwaniem św. Piotra, odnotowano najwcześniej dopiero w 1346 roku. Od 1421 roku wieś nazywana była Szentkirálykesz. Jej zniszczenie i wyludnienie nastąpiło w pierwszej połowie XVI wieku w trakcie walk z Turkami. W 1548 roku odnotowana została jako opuszczona.
Architektura
Kościół wzniesiony został z nieobrobionego kamienia narzutowego, w większości małej i średniej wielkości, układanego jedynie z grubsza w równych warstwach. Była to niewielka budowla jednonawowa na planie prostokąta, z węższym i krótszym, także czworobocznym prezbiterium po stronie wschodniej. Od zachodu do nawy dostawiona została smukła, czworoboczna wieża, usytuowana bardzo nietypowo, nie na osi, ale z przesunięciem ku północy, tak że jej północna ściana wysunięta była nawet lekko przed mury nawy. Całość otoczona była obwałowaniami ziemnymi na planie zbliżonym do koła, zapewne zwieńczonymi jakąś formą palisady.
Wieża miała trzy piętra i bardzo proste elewacje, od zachodu i południa przebite otworami szczelinowymi. Większe otwory okienne znajdowały się jedynie na najwyższej kondygnacji, zapewne przeznaczonej dla dzwonów, których dźwięk musiał się swobodnie wydobywać. Surowy wygląd wieży i jej otwory przypominające strzelnice wskazywałyby na defensywny charakter, tym bardziej, iż przyziemie wieży nie było bezpośrednio dostępne z zewnątrz.
Nawę oświetlały od południa trzy nieduże, obustronnie rozglifione okna. Ściana północna zgodnie ze średniowieczną praktyką mogła być całkowicie pozbawiona otworów. Wejście do kościoła najpewniej prowadziło od zachodu. Wewnątrz w zachodniej części nawy znajdowała się empora, przeznaczona dla miejscowych patronów kościoła, skomunikowana na piętrze z wieżą.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie ruiny. Do wysokości trzeciego piętra zachowała się wieża, jednak jej mury są popękane, elewacja zachodnia ma wyrwę w miejscu dawnego otworu szczelinowego, a najwyższa kondygnacja nie zachowała się w całości. Mury nawy przetrwały do poziomu parapetów okiennych, lecz ubytki załatano niestety współczesną cegłą maszynową. Prezbiterium nie zachowało się, jego relikty zapewne ukryte są pod ziemnym pagórkiem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., A Balaton-felvidék románkori templomai, „A Veszprém Megyei Múzeumok Közleményei 1”, Veszprém 1963.
Veszprém megye egyházi élete a középkorban, red. P.Rainer, Veszprém 2009.