Historia
Pierwsza udokumentowana wzmianka o osadzie Gercse pojawiła się w 1212 roku. Początek XIII wieku był też najpewniej okresem budowy kościoła, pod koniec średniowiecza dodatkowo otoczonego kamiennym murem. Kwitnące wsie wokół Óbudy wraz z Gercse zostały zniszczone, gdy Esztergom został obroniony przed Turkami w 1595 roku i stał się graniczną warownią. W tym czasie dowodzący jego garnizonem Miklós Pálffy chciał również wyzwolić Budę i z tego powodu wyludnił okoliczne osady by doprowadzić do głodu wśród tureckich najeźdźców. Zaludnienie okolicznych terenów ponownie nastąpiło dopiero na początku XVIII wieku. Wtedy też przeprowadzono odbudowę kościoła, a kolejne prace remontowe miały miejsce w 1774 roku. Przypuszczalnie w XIX wieku budowla ponownie popadła w ruinę.
Architektura
Kościół zbudowany został jako późnoromańska, bezwieżowa budowla jednonawowa z podkowiastą apsydą po stronie wschodniej. Usytuowany był w zachodniej części osady z cmentarzem po stronie południowej. Wejście do niego prowadziło półkolistymi portalami od północy i południa, natomiast ściana zachodnia pierwotnie była pozbawiona otworów za wyjątkiem małego okulusa przebitego w trójkątnym szczycie na którym opierał się dwuspadowy dach. Wnętrze oświetlały niewielkie, szeroko rozglifione na zewnątrz okna. Jedno znajdowało się na osi apsydy, jedno w ścianie południowej nawy i jedno w murze północnym. W środku apsydę od nawy nie rozdzielono arkadą.
Stan obecny
Do połowy XX wieku kościół znajdował się w stanie niezadaszonej ruiny z dużymi ubytkami murów w miejscach okien i drzwi, a także z widocznymi modyfikacjami nowożytnymi (np. wschodnie aneksy przy apsydzie, zamurowane wejścia średniowieczne do nawy, nowe wejście zachodnie). Po 1956 roku zabytek odbudowano za wyjątkiem wspomnianych aneksów, które pozostawiono w formie trwałej ruiny. Prawie w całości musiała zostać odtworzona zawalona apsyda, oraz duże części ściany północnej i południowej nawy. W chwili podjęcia prac w całości stała jedynie fasada zachodnia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Nagy E., A középkori Gercse község temploma, „Budapest régiségei”, 18/1958.