Historia
Romański kościół w Felsőregmec zbudowany został w dwóch niezbyt odległych od siebie etapach, około połowy XIII wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pojawiła się w 1277 roku, kiedy to należała ona do dóbr zamku Füzér. Pierwsza informacja w źródłach pisanych o kościele odnotowana została dopiero w spisie dziesięcin papieskich z lat 30-tych XIV wieku. Na przełomie XIV i XV wieku kościół został częściowo przebudowany w stylistyce gotyckiej, prawdopodobnie w związku z przejściem osady na przez możny ród Perényi. W połowie XVI wieku kościół przejęli protestanci, którzy częściowo przystosowali go do swojego kultu (usunięcie fresków ściennych). W XIX wieku budowla znajdowała się już w złym stanie. Pęknięcia na murach wymusiły remont w 1884 roku, który wprowadził kilka nieuzasadnionych zmian. Zostały one w większości usunięte w trakcie renowacji z XX wieku.
Architektura
Romański kościół wzniesiono w północnej części osady, w odległości parudziesięciu metrów od strumienia Roňava. Wzniesiono go z kwadr tufowego bazaltu o różnej wielkości, jako budowlę jednonawową na planie prostokąta, ze smukłą, czworoboczną wieżą wtopioną w zachodnią część korpusu. Po stronie wschodniej przypuszczalnie pierwotnie znajdowała się apsyda lub bardzo małe prezbiterium czworoboczne.
Elewacje budowli początkowo były gładkie, pozbawione przypór, przebite wąskimi, półkoliście zamkniętymi oknami o obustronnych rozglifieniach. W wieży najwyższą kondygnację otwarto z każdej strony, a przedostatnią z trzech stron, dwudzielnymi przeźroczami z kolumienkami pomiędzy dwoma półkolistymi otworami. Wejście prowadziło od południa poprzez uskokowy portal o półkolistej, wielobocznej w przekroju, pozbawionej zdobień archiwolcie, w uskoki którego wstawiono dwie kolumny z kapitelami zdobionymi motywami roślinnymi (pąki jagód). Drugi, prostszy portal umieszczono w ścianie zachodniej nawy.
Do środka nawy kościoła wstawiona została empora, w przyziemiu oparta na dwóch masywnych, czworobocznych filarach, dwóch pilastrach przy ścianach i trzech półkolistych arkadach. Filary ozdobiono prostym gzymsem, natomiast arkady nie otrzymały żadnego profilowania. Podobne dwa filary i trzy arkady zastosowano na piętrze, gdzie otrzymały zadanie podtrzymywania wieży kościoła.
W okresie gotyku przebudowana została wschodnia część kościoła. Korpus przedłużono wówczas o czworoboczne prezbiterium tej samej szerokości co nawa, zamknięte na wschodzie prostą ścianą, wzmocnione przyporami. W ścianę południową zarówno nowej części jak i starej wstawiono gotyckie, ostrołuczne okna wypełnione trójlistnymi maswerkami. Dodatkowo w ścianę zachodnią wstawiono okulus z trójlistnym maswerkiem. Wewnątrz gotyckie prezbiterium przykryte zostało jednoprzęsłowym sklepieniem krzyżowo – żebrowym, spiętym zwornikiem o kształcie herbu.
Stan obecny
Obecny wygląd kościół zawdzięcza renowacji z połowy XX wieku, która usunęła XIX-wieczne przekształcenia, wzorując się na historycznym rysunku Wiktora Myskovszkiego z 1874 roku. Z pierwotnej budowli zachowały się mury całej nawy wraz z emporą i wieżą, w tym dwa okna w elewacji południowej nawy oraz romański portal południowy i przeźrocza wieży. Dwa duże okna południowa oraz zachodni okulus pochodzą z okresu gotyku, natomiast dwa szczelinowe okna północne są już dodatkiem nowożytnym. Wewnątrz zachowała się empora, ale jej południowa arkada uległa zamurowaniu w momencie utworzenia schodów i drewnianego balkonu w 1880 roku. W gotyckim prezbiterium widoczne jest oryginalne sklepienie z przełomu XIV i XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Csorba C., A felsőregmeci református templom, “Várak, kastélyok, templomok”, kötetszám december, Pécs 2005.
Lőrincz Z., Hapák J., Tedd templomoddá istenem. Válogatás Árpád – és középkori eredetű református templomokból, Budapest 2002.
Tajkov P., Sakrálna architektúra 11 – 13 storočia na juhovýchodnom Slovensku, Košice 2012.