Historia
W okresie Arpadów i wczesnych Andegawenów teren zamkowego wzgórza był własnością rodziny Csák. Około 1320 roku miejscowe dobra zwane Ugod zakupione zostały od Mórica Csáka przez Pála Tördemici, a ten dziesięć lat później przekazał je braciom László i Pálowi, synon niejakiego Nempfi z rodu Szalóków, od którego utworzone zostało późniejsze nazwisko Himfy. W 1367 roku król Ludwik Wielki wydał pozwolenie Benedekowi Himfy, na budowę kamiennego zamku na terenie dóbr Döbrönte, który wzniósł on w przeciągu lat 70-tych XIV wieku. Benedek w 1376 roku wyruszył na pielgrzymkę do Ziemi Świętej, a zmarł w 1380 roku w Diósgyőr, nie mógł więc przebywać na swym nowym zamku zbyt długo.
Po śmierci Benedeka Himfy jego rodzina utraciła na znaczeniu i popadła w długoletnie spory majątkowe. Pomimo rodowych konfliktów zamek pełnił funkcję rezydencji mieszkalnej, o czym świadczyło wystawianie na nim dokumentów w 1420 czy 1444 roku. W latach 1418 i 1422 król Zygmunt Luksemburczyk wzywał Himfów do sprawiedliwego podziału majątku, w związku z roszczeniami wysuwanymi przez Istvána Remetei z bocznej gałęzi rodu przeciwko Benedekowi II Himfy. W 1425 roku Remeteiowie wytoczyli proces przeciwko wdowie po Benedeku i jej synom, ale w tym czasie król Zygmunt wspierał już Himfów z Döbrönte, dzięki czemu prawdopodobnie zakończył się on korzystnym dla nich rozstrzygnięciem. Co więcej od połowy XV wieku ród z Döbrönte zaczął zyskiwać coraz bardziej na znaczeniu, co przejawiało się między innymi w nadawaniu im kolejnych włości i zamków oraz pełnieniu wysokich urzędów państwowych.
Wraz ze śmiercią króla Władysława V (Pogrobowca) w 1457 roku i wybuchem sporu o koronę węgierską między Fryderykiem Habsburgiem a Maciejem Korwinem, w źródłach pisanych zaczęły pojawiać się informacje oskarżające ród Himfy o kradzieże i rozboje. W 1464 roku członkowie rodziny napadli i splądrowali opactwo na wzgórzu św. Marcina (Pannonhalma), a następnie plądrowali z zamku Döbrönte sąsiednie tereny. Z tego powodu Maciej Krowin skonfiskował ich dobra i przekazał László Kanizsowi, skazał też na śmierć kilku członków rodziny: biskupa Tamása Himfy oraz jego bratanków: Lőrinca i Miklósa. László Kanizsa nigdy nie uprawomocnił otrzymanej darowizny, a Himfowie wkrótce odzyskali przychylność władcy. W 1467 roku odzyskany zamek oddali w zastaw Jánosowi Szentgrót i Miklósowi Hagymásowi z Berekszó w zamian za 1100 złotych forintów. Kolejny zastaw uzyskał w 1471 roku György Papai, przez co cztery lata później Döbrönte zaatakowali dawni dzierżawcy: Miklós i János. Sytuację komplikowały dodatkowo nieporozumienia wewnątrz samego rodu właścicieli, które doprowadziły do najazdu i obrabowania zamku w 1469 roku przez Lőrinca Himfy. Z tego powodu w 1475 roku Tamás Himfi unieważnił wszelkie dokumenty wydane przez Lőrinca, domagał się też zwrotu zagrabionych pism i relikwii. Wiadomo dzięki temu, iż zamek był wówczas miejscem przechowywania rodzinnego archiwum oraz skarbca.
W połowie lat 80-tych XV wieku jedynym właścicielem zamku został Imre Himfy, w czasach którego w 1497 roku na zamku wybuchł pożar. W 1499 roku poślubił on Orsolyę, córkę Ferenca Essegváriego, za sprawą której po bezpotomnym wymarciu rodu na przełomie lat 1501 – 1502 Döbrönte przeszło na Essegvárów. Zamek prawdopodobnie w pierwszej połowie XVI wieku wykorzystywany był jeszcze jako rezydencja szlachecka, ale ze względu na szybkie postępy Turków, w drugiej połowie tamtego stulecia na zamku stacjonować mógł już jedynie zbrojny garnizon. Według źródeł pisanych zamek pozostawał w ciągłym użytkowaniu do ostatniej ćwierci XVI wieku. Po podziale kraju na trzy części, Döbrönte, jako prywatny zamek należący do Essegvárów, przyczynił się do ochrony granicy i ważnego miasta-twierdzy Győr. Straż zamkową na usługach właścicieli uzupełniały wówczas wojska oddelegowane z królewskich zamków granicznych. Po upadku Győr w 1594 roku prawdopodobnie podobny los spotkał Döbrönte, a przyzamkowa osada została całkowicie wyludniona. W 1616 zapisano, iż „ac castellis Döbrönte et Csékut pro nunc desertis”, był zatem określany jako opuszczony i zapewne zrujnowany.
Architektura
Zamek usytuowano na północno – zachodnim cyplu wzgórza o wysokości około 300 metrów, które od północy opływał u podstawy strumień, jeden z dopływów rzeki Bittva. W miarę łagodne stoki na południu i częściowo wschodzie, od zachodu, północnego – wschodu, a zwłaszcza na północy przeradzały się w wysokie, skaliste skarpy. Dzięki temu przekopanie poprzecznej suchej fosy oraz utworzenie ziemnego wału w miejscu południowo – wschodniej szyi cypla, pozwalało na odcięcie terenu zamku od bardziej przystępnej części wzgórza i doliny Bittvy.
Zamek był stosunkowo niedużym założeniem na planie zbliżonym do prostokąta z dłuższymi bokami na linii północ – południe. Jego część czołową (południową) stanowiła czworoboczna wieża przybramna, będąca zarazem głównym elementem obrony Döbrönte. Była ona w całości wysunięta przed sąsiednią kurtynę w której przebito przejazd bramny. Jej wnętrze posiadało wymiary 3,9 x 3,9 metra przy masywnych murach grubości od 2,6 do 2,8 metra. Pomieszczenia wieży prawdopodobnie były otynkowane i bielone, nie ma jednak pewności czy jej górne kondygnacje pełniły funkcje mieszkalne. Być może od północnego – wschodu wieża sąsiadowała z czworobocznym budynkiem, jednak ukształtowanie terenu ze stromymi stokami nie daje co do tego pewności. Po południowej stronie wieży w poszerzonej części cypla znajdowało się podzamcze, początkowo zapewne o konstrukcji drewnianej. Wjazd do niego zabezpieczały wspomniany powyżej przekop i ziemny wał.
Główny budynek mieszkalny usytuowano dość nietypowo, nie w najdalszej od bramy i najbezpieczniejszej części dziedzińca, ale po stornie zachodniej, gdzie zajął całą długość jednego z boków zamku. Wpłynął na to zapewne brak miejsca w północnej części przy skalistych skarpach, oraz chęć wzniesienia większego domu mieszkalnego z bardziej przestronnymi pomieszczeniami. Budynek mieścił co najmniej trzy kondygnacje, przypuszczalnie z rozkładem typowym dla średniowiecza: gospodarcze przyziemie podzielone na dwa prostokątne pomieszczenia, reprezentacyjno – mieszkalne pierwsze piętro, oświetlane w północnej części od zachodu dużymi oknami zamkniętymi łukami odcinkowymi, i mieszkalno – magazynowe drugie piętro lub poddasze. Poszczególne kondygnacje rozdzielone były drewnianymi, płaskimi stropami, a mury budynku w pobliżu północno – zachodniego narożnika zostały wzmocnione przyporami ze względu na znajdujące się tam strome stoki.
W XV wieku zamek powiększony został o niewielki bastion we wschodniej części założenia, najpewniej mający wzmocnić obronę zamku przy użyciu broni palnej. Jego mur, osadzony na stokach wzgórza, poprowadzony został lekkim półkolem dochodzącym do murów XIV-wiecznej części zamku. Przebity został kluczowymi otworami strzeleckimi używanymi przy obsłudze ręcznej broni palnej. Kolejne prace modernizacyjne spowodowane rozwojem broni palnej wprowadzono już w XVI wieku, kiedy to podzamcze ufortyfikowano kamiennym murem z masywną, półkolistą basteją pośrodku kurtyny południowej. Flankowała ona położony zaraz obok wjazd na podzamcze.
Stan obecny
Zamek znajduje się dziś w stanie daleko posuniętej ruiny. Najwyższą wysokość zachowały mury budynku mieszkalnego w jego północno – zachodniej części, wraz z kilkoma przyporami i odrestaurowanymi otworami okiennymi na pierwszym piętrze, a także widocznymi otworami po mocowaniach stropu. Ponadto widoczne są fundamenty wieży przybramnej, pozostałości obwarowań z XV wieku na terenie wschodniego stoku wzgórza, a na podzamczu przetrwała XVI-wieczna basteja oraz fragmenty kurtyn muru obronnego. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Koppány T., Devecser, Ugod, Essegvár, Döbrönte, Balatonfüred 1961.
Kupovics R., A döbröntei vár kutatása, „Castrum 9”, 1/2009.