Historia
Pierwsza wzmianka o wsi, której nazwa pochodziła od imienia Simon, pojawiła się w źródłach pisanych w 1327 roku, gdy synowie córki Miklósa Tatára o imieniu Erzsébet, przekazali ćwierć ojcowizny swojemu przyrodniemu rodzeństwu. Niewielki, ale murowany kościół funkcjonował w niej już jednak przynajmniej od połowy XIII wieku. Około połowy XIV wieku został powiększony za sprawą dobudowania nowej nawy i zakrystii.
W XVI wieku na okolicznych ziemiach popularność zaczęły zdobywać idee reformacji, co doprowadziło do przejęcia kościoła przez kongregację protestancką. Na początku XVIII wieku na skutek powstania Rakoczego i zarazy z 1709 roku wieś uległa wyludnieniu a kościół został porzucony. W 1717 roku podpalili go Tatarzy, przez co pozostawał w ruinie przez kilkanaście lat.
Odbudowę kościoła przeprowadzono w latach 1729 – 1734, przy czym rozebraniu uległa w jej tracie zbędna dla protestantów zakrystia. Około 1761 roku dostawiono do kościoła kruchtę oraz wzniesiono dzwonnicę. Niestety pod koniec XIX stulecia zły stan budowli doprowadził do konieczności generalnego remontu, podczas którego usunięto część ze średniowiecznych detali architektonicznych (arkada tęczy, sklepienie apsydy, dwa okna nawy). Uzyskaną wówczas formę zabytek posiadał do końca XX wieku, kiedy to rozpoczęto szeroko zakrojone badania archeologiczne.
Architektura
Kościół wzniesiony został jako nieduża budowla jednonawowa na planie krótkiego prostokąta o długości 4,2 metra i szerokości od 4,5 metra przy arkadzie tęczy do 5,1 metra po stronie zachodniej, z półkolistą apsydą po stronie wschodniej. Pierwotna wysokość muru mogła wynosić 5,5 metra, grubość ścian natomiast oscylowała wokół 0,75-0,85 metra.
W trakcie rozbudowy z XIV wieku część starej nawy przekształcono na czworoboczne przęsło prezbiterialne, do którego od zachodu dostawiono nową, większą nawę, długości 9,4 metra i szerokości 6,7 metra. Równocześnie po północnej stronie usytuowana została zakrystia o wymiarach 2 x 2,5 metra. Całość, podobnie jak starsza część kościoła, posadowiona została na cokole i wzmocniona pojedynczą przyporą południowo – wschodnią. Surowe ceglane zewnętrzne elewacje wpierw pokryto biało – żółtym tynkiem, a następnie pobielono. W prezbiterium i na apsydzie pozostawiono XIII-wieczny fryz z półkoliście zamkniętych arkadek.
Oświetlenie kościoła pierwotnie zapewniały wąskie, małe otwory, obustronnie rozglifione i zamknięte dwubocznie, ale z półkolistymi zwieńczeniami wnęk okiennych. Charakterystyczne było przebicie w apsydzie dwóch otworów po stronie wschodniej, a nie pojedynczego na osi. Nawa mogła być oświetlana dwoma oknami od południa. W XIV-wiecznej nawie również zastosowano bardzo wąskie, szczelinowe okna z zewnętrznymi i wewnętrznymi rozglifieniami, nieco wyższe niż okna z XIII wieku. Trzy takie okna przebito w ścianie południowej, północną pozostawiając zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną bez okien. Wejście do środka wiodło od zachodu, od XIV wieku poprzez ostrołucznie zamknięty portal, profilowany na całej wysokości czterema uskokami, osadzony w płytkim ryzalicie.
Wewnątrz kościoła sklepieniem przykryta była apsyda. W jej murze obwodowym utworzono aż trzy półki ścienne (armaria), dwie po stronie północno – wschodniej i jedną południową, wszystkie osadzone na różnych wysokościach i ostro zamknięte. Dodatkowo w ścianie południowej przęsła prezbiterialnego osadzone zostały dwie wnęki pod sedilia, zamknięte dwuściennie i rozdzielone profilowanym uskokami filarkiem. Nawę przykryto drewnianym stropem, natomiast elewacje wnętrza pokryto bielonym tynkiem. Posadzka utworzona była z cienkiej, ubitej gliny.
Stan obecny
Dzięki zakończonej w 2000 roku renowacji, kościół jest dziś dobrze utrzymanym, położonym w urokliwej okolicy zabytkiem, niestety nie pozbawionym nowożytnych ingerencji. Z nich najbardziej rzucającymi się w oczy są dwa duże okna w południowej ścianie nawy, zamknięte łukami odcinkowymi oraz kruchta po stronie zachodniej, kryjąca zrekonstruowany gotycki portal. Mniej widoczny jest fakt, iż większość murów nad poziomem fryzu prezbiterialnego pochodzi z dwóch pośredniowiecznych faz, a ich górna część wykonana jest z nowożytnych cegieł. W XVIII wieku odtworzony musiał także zostać cały narożnik północo – zachodni nawy, zaś przeciwległy wzmocniono przyporą. Nie zachowała się zakrystia, po której pozostał zamurowany portal, nie przetrwało także sklepienie apsydy oraz arkada tęczy. Wyposażenie wnętrza jest w całości nowożytne (ławy, empora, ambona).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cabello J., A csengersimai református templom kutatása, „A Nyíregyházi Jósa András Múzeum évkönyve”, 43/2001.
Lőrincz Z., Hapák J., Tedd templomoddá istenem. Válogatás Árpád – és középkori eredetű református templomokból, Budapest 2002.
Szakács B.Z., Csengersima, református templom [w:] Középkori egyházi építészet Szatmárban, red. T.Kollár, Nyíregyháza 2011.