Historia
Kościół św. Krzyża w Biatorbágy (pierwotnie Bia), osadzie złamującej tereny zamieszkiwane już od czasów prehistorycznych (eneolitu i epoki brązu), zbudowany został pod koniec XII lub na początku XIII wieku, przy czym sama wieś po raz pierwszy odnotowana została w 1192 roku. W XIV stuleciu z powodu szybko wzrastającej liczby ludności początkowo niewielka świątynia była wielokrotnie powiększana. Wspomniano ją w źródłach pisanych w 1351 roku, na marginesie transakcji ziemskiej dokonanej między członkami miejscowych rodów rycerskich. Prawdopodobnie kościół zniszczono w XVI wieku w trakcie walk z Turkami, a o jego ostatecznym upadku przesądził rozwój reformacji i masowe przechodzenie okolicznej ludności na protestantyzm.
Architektura
Pierwotny kościół wzniesiony został w stylistyce późnoromańskiej jako niewielka budowla na planie zbliżonym do kwadratu o długości ścian wynoszącej około 6,3 metra, z wnętrzem o formie kolistej. Z niewiadomych przyczyn po jakimś czasie kaplica ta podparta została pojedynczą przyporą po stronie północno – wschodniej.
Pierwsza rozbudowa tej niewielkiej kaplicy polegała na dostawieniu po stronie zachodniej jednonawowego wczesnogotyckiego korpusu o nieregularnym, trapezowatym rzucie oraz niedużej prostokątnej zakrystii po stronie północnej. Stara część zapewne pełniła wówczas rolę prezbiterium, w którego ścianie zachodniej musiano przebić wąską arkadę tęczy połączoną z nawą. Kolejna rozbudowa spowodowała wydłużenie prezbiterium ku wschodowi, poprzez dostawienie gotyckiej, wielobocznej apsydy, z zewnątrz podpartej trzema przyporami. Stara pojedyncza przypora znalazła się wówczas wewnątrz apsydy.
Stan obecny
Ruiny kościoła znajdują się na cmentarzu na południowo – wschodnim skraju wsi. Składają się one wyłącznie ze ściany zachodniej korpusu nawowego oraz niewielkich fragmentów przyległych ścian północnej i południowej. W dawnej fasadzie widoczne jest jedno okno o odnowionym ościeżu. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Tettamanti S., A középkori Bia falu temploma [w:] Pest megye középkori templomai, Szentendre 2000.