Historia
Według kroniki Brut y Tywysogion pierwotna świątynia w Tywyn została zniszczona przez wikingów w 963 roku. Obecny kościół św. Cadfana został wzniesiony w XII wieku, a w kolejnych dwóch stuleciach rozbudowany o wieżę, transept i nowe prezbiterium. W 1693 roku zawaliła się kościelna wieża, niszcząc południowe ramię transeptu i część południowej ściany prezbiterium. W latach 1735-1737 zbudowano nową wieżę, jednak wzniesiono ją po zachodniej stronie nawy, która jednocześnie została skrócona. W trakcie renowacji z lat 1881-1884 wieżę tą rozebrano, podniszczone prezbiterium i ramiona transeptów gruntownie przebudowano, a na ich przecięciu wzniesiono nową wieżę.
Architektura
Kościół pod koniec średniowiecza składał się z trójnawowego korpusu o formie bazyliki, prostokątnego prezbiterium od strony wschodniej, północnego i południowego ramienia transeptu oraz niskiej, czworobocznej wieży na przecięciu naw. Korpus posiadał cztery przęsła długości, rozdzielone na nawy półkolistymi, pozbawionymi profilowania arkadami osadzonymi na masywnych, kolistych w przekroju, pozbawionych kapiteli kolumnach o średnicy 1,1 metra. Najstarsze okna były bardzo wąskie, półkoliście zamknięte, rozglifione do środka. Wnętrze było więc w okresie romańskim mroczne i surowe. W XIII i XIV wieku w transepcie i prezbiterium wprowadzono już otwory o ostrołucznych zwieńczeniach. Wewnątrz zarówno nawę główną jak i nawy boczne przykryto drewnianą, otwartą więźbą dachową.
Stan obecny
Pierwotnie nawa była o około 4 metry dłuższa w kierunku zachodnim. Nie licząc tej różnicy obecny układ budowli odpowiada jej średniowiecznemu wyglądowi, jednak XII-wieczna, zabytkowa substancja znajduje się tylko w nawie głównej i nawach bocznych, a XIII/XIV-wieczna w północnym ramieniu transeptu, częściowo w ramieniu południowym i w północnej ścianie prezbiterium. W północnych ścianach transeptu i prezbiterium zachowały się oryginalne otwory okienne, podobnie jak część okien w ścianach wzdłużnych korpusu. Reszta to już w dużym stopniu wynik XIX-wiecznych renowacji, włącznie z całkowicie współczesną kruchtą i zakrystią.
Wewnątrz kościoła zobaczyć można dwa rzeźbione kamienie z VIII/IX stulecia. Na kamieniu z Cadfan (Cadfan Stone) znajdują się najwcześniejsze napisy w języku walijskim: „Tegrumui poślubiona żona Adgana (leży) w pobliżu But Marciau”, „doczesne szczątki trzech”, „Cun, żona Celena, strata i żal pozostaje”, „doczesne szczątki czterech”. Na drugim kamieniu widnieje u góry otwór, w którym pierwotnie wbity był kołek wyznaczający dzięki słońcu czas. Ponadto w kościele zobaczyć można XIV-wieczny nagrobek księdza oraz rycerza Gruffuda ap Adda.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Wales and Monmouthshire. County of Merioneth, London 1921.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Cadfan A Grade I Listed Building in Tywyn, Gwynedd.
Strona internetowa coflein.gov.uk, Tywyn 4 St Cadfan’s church, Tywyn.