Historia
Nie wiadomo kiedy dokładnie zbudowany został kościół w Trewalchmai. Być może miał on pochodzenie późnoromańskie, ale mógł też zostać wzniesiony dopiero w XIV wieku. Na przełomie XV i XVI wieku powiększony został o boczną kaplicę oraz poddany późnogotyckiej przebudowie, w ramach której wymieniono detale architektoniczne i zapewne zmieniono wystrój. Pierwsza nowożytna przebudowa miała miejsce w 1674 roku. W 1845 roku natomiast budynek poddano gruntownej wiktoriańskiej renowacji, po której jeszcze w XIX wieku dobudowano kruchtę.
Architektura
Początkowo średniowieczny kościół był prostą budowlą salową, typową dla małych osad wyspy Anglesey. Wzniesiono go na planie mocno wydłużonego prostokąta o długości 16,1 metrów i szerokości jedynie 3,6 metrów, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Całość przykryta była dwuspadowym dachem, opartym na trójkątnych szczytach przy krótszych ścianach, podtrzymywanym przez otwartą wewnątrz więźbę dachową.
Na przełomie XV i XVI wieku do wschodniej części ściany północnej dostawiono czworoboczną kaplicę, nietypowo o większej szerokości niż sama nawa, otwartą na starą część dwoma arkadami opartymi na środkowym, ośmiobocznym w przekroju filarze i dwóch filarach przyściennych. Wszystkie one otrzymały profilowane bazy i kapitele.
Stan obecny
Zachowane do dnia dzisiejszego mury średniowiecznego korpusu kościoła niestety całkowicie pozbawione zostały pierwotnych detali architektonicznych pozwalających na precyzyjniejsze wydatowanie jego budowy. W XVII i XIX wieku wymienione zostały prawie wszystkie okna, a także północny portal wejściowy, przy czym w ten ostatni podobno wstawiono XII-wieczne klińce i imposty. W ścianie południowej nawy zachowało się jedno okno późnogotyckie i portal z tegoż okresu (zamurowany). Dwa okna południowe i jeno zachodnie, choć wymienione w XVII wieku, otrzymały jeszcze formy późnogotyckie. W tej stylistyce zachowała się również XV/XVI-wieczna kaplica północna, która posiada późnośredniowieczne okna oraz arkady otwarte na nawę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.