Historia
Kościół św. Jakuba i Elidyra w Stackpole został zbudowany w XII wieku na terenach o silnej kolonizacji angielskiej już od czasów podboju normańskiego. Biorąc pod uwagę angielskie dziedzictwo, zagadkowe jest, iż kościół został poświęcony św. Elidyrowi lub Elidorowi. Nazwa mogła się jednak odnosić do Elidora de Stackpole, normańskiego rycerza, który założył tutaj osadę. Być może było zwyczajem upamiętnienia założyciela jako świętego patrona. Pod wezwaniem św. Jakuba kościół znany był dopiero od XVIII wieku. W 1851 roku budowla została poddana wiktoriańskiej renowacji przez sir George Gilberta Scotta, jednego z najbardziej uznanych wówczas architektów.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z długiej, prostokątnej w planie nawy o wymiarach 17,4 x 5,8 metrów i prostokątnego prezbiterium od strony wschodniej o wymiarach 6,5 x 4,4 metra. Do nawy od północy i południa dobudowane zostały w XIV wieku ramiona transeptu. Bardzo duże ukośne przejścia (squints) połączyły każdy transept z prezbiterium. Po południowej stronie kościoła wzniesiono także kruchtę przez którą wiodło wejście do nawy. Na końcu północnej części transeptu znalazła się czworoboczna, czteropiętrowa wieża, zlokalizowana tak nietypowo w celu wykorzystania wyższego poziomu terenu w tamtym miejscu. Wieża otrzymała tradycyjną, lokalną formę z murami zwężającymi się w górnych partiach, przedpiersiem umieszczonym na wspornikach i wieżyczką schodową z 94 stopniami w narożniku północno – zachodnim. Jej kondygnacja przyziemia została podsklepiona i otwarta na północną część transeptu. Przykryte ostrołucznymi kolebkami zostały także kruchta, obydwa ramiona transeptu oraz wyższe kondygnacje wieży.
Stan obecny
Obecnie kościół posiada mocno przemurowaną w okresie nowożytnym nawę, a przy północnej ścianie prezbiterium znajduje się XIX-wieczna zakrystia. Także kaplica po południowej stronie (Lort Chapel) jest dodatkiem nowożytnym. Wewnątrz kruchty, wieży i w transepcie zachowały się pierwotne sklepienia z XIV wieku, mała piscina z XIV stulecia w południowym ramieniu transeptu oraz otwory do podglądania (hagioscope) w łuku tęczowym prezbiterium. Wszystkie okna oraz arkady prezbiterium i transeptu zostały zmodernizowane w okresie nowożytnym, podobnie jak portal wejściowy do nawy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, St. Elidyr’s Church A Grade I Listed Building in Stackpole, Pembrokeshire.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St James and St Elidyr’s church, Stackpole Elidor.