Historia
Kościół parafialny w Stackpole prawdopodbnie został zbudowany w XII wieku, na terenach o silnej kolonizacji angielskiej już od czasów anglo-normańskiego podboju Walii. Biorąc pod uwagę angielskie wpływy, nietypowym było funkcjonowanie świątyni pod wezwaniem św. Elidyra lub Elidora. Nazwa mogła się jednak odnosić do Elidora de Stackpole, anglo-normańskiego rycerza, który założył pobliską osadę i być może został upamiętniony jako święty patron. Pod wezwaniem św. Jakuba kościół znany był dopiero od XVIII wieku.
W 1851 roku kościół został poddany gruntownej wiktoriańskiej renowacji przez sir George Gilberta Scotta, jednego z najbardziej uznanych wówczas architektów. Między innymi przemurował on nawę i kruchtę oraz dobudował zakrystię. Ponadto wymieniono wówczas większość otworów okiennych, więźbę dachową, arkadę tęczy i posadzki. Następnie w 1880 roku wybudowano piwnicę na węgiel oraz ogrzewającą budynek kotłownię.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z długiej, prostokątnej w planie nawy o wymiarach 17,4 x 5,8 metrów i prostokątnego, ale dużo krótszego prezbiterium od strony wschodniej, mającego wymiary około 6,5 x 4,4 metra. Do nawy od północy i południa dobudowane zostały w XIV wieku ramiona transeptu. Bardzo duże ukośne przejścia (ang. squints) połączyły każdy transept z prezbiterium. Po południowej stronie kościoła wzniesiono także kruchtę przez którą wiodło wejście do nawy.
Pod koniec XV wieku na końcu północnej części transeptu znalazła się czworoboczna, czteropiętrowa wieża, zlokalizowana tak nietypowo zapewne w celu wykorzystania wyższego poziomu terenu w tamtym miejscu. Wieża otrzymała tradycyjną, lokalną formę z murami zwężającymi się w górnych partiach, przedpiersiem umieszczonym na wspornikach i wieżyczką schodową z 94 stopniami w narożniku północno – zachodnim. Kondygnacja przyziemia wieży została podsklepiona i otwarta na szerszą północną część transeptu.
Nawę i prezbiterium pierwotnie łączyła niska romańska arkada tęczy o półkolistej archiwolcie, po bokach której przepruto wspomniane powyżej otwory do podglądania ołtarza w prezbiterium. Mogły one być konieczne ze względu na popularne w późnym średniowieczu przegrody lektorium, odgradzające część kościoła przeznaczoną dla wiernych od części kapłańskiej. Ostrołuczną kolebką przykryta została kruchta, obydwa ramiona transeptu oraz wyższe kondygnacje wieży.
Stan obecny
Obecnie kościół posiada mocno przemurowaną w okresie nowożytnym nawę, a przy północnej ścianie prezbiterium znajduje się XIX-wieczna zakrystia. Także kaplica po południowej stronie (ang. Lort Chapel) jest wtórnym dodatkiem, prawdopodobnie dobudowanym w XVI lub XVII wieku. Wewnątrz kruchty, wieży i w transepcie zachowały się sklepienia z XIV i XV wieku, mała piscina z XIV stulecia w południowym ramieniu transeptu oraz otwory do podglądania (ang. hagioscope) przy łuku tęczowym prezbiterium. Wszystkie okna oraz arkady nawy, prezbiterium i transeptu zostały zmodernizowane w XIX stuleciu, podobnie jak portal wejściowy do nawy. Najcenniejszym zachowanym elementem wydaje się wieża z początku XV wieku, wyróżniająca się bardzo nietypowym usytuowaniem oraz oryginalnymi otworami okiennymi i przedpiersiem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.