Historia
Kościół w St Ishmael po raz pierwszy wspomniany został w źródłach pisanych w 1115 roku. W tym czasie został przyznany konwentowi benedyktyńskiemu w Kidwelly, które było filią opactwa Sherborne w Dorset. Nadanie to zostało potwierdzone w 1303 roku, choć w 1141 roku, zapewne tymczasowo, kościół św. Izmaela podarowany został katedrze w Gloucester. W 1368 roku z nadania Jana z Gandawy, księcia Lancaster, prawo mianowania proboszcza w St Ihmael uzyskał biskup St Davids. W okresie reformacji prawo to przeszło na angielską Koronę. Na początku XVI wieku budowla została powiększona o wieżę, nadbudowaną na południowej kruchcie. Według tradycji została ona uszkodzona w trakcie burzy, choć najwyraźniej nie była później obniżana. W latach 1859-1860 kościół przeszedł gruntowną renowację, w trakcie której wymieniono okna, dachy i wewnętrzne wyposażenie, a południową kaplicę zamieniono w zakrystię.
Architektura
Średniowieczny kościół wybudowano na stromym stoku, opadającym z wysokiego wzniesienia na wschodzie, ku wąskiemu pasowi płaskiego lądu u wybrzeżu Zatoki Carmarthen po stronie zachodniej. Początkowo składał się z trójprzęsłowej, prostokątnej w planie nawy i niewyodrębnionego zewnętrznie, dwuprzęsłowego prezbiterium po stronie wschodniej, prawdopodobnie będącego efektem XIII-wiecznej rozbudowy XII-wiecznego salowego korpusu. Oświetlenie tej pierwotnie prostej budowli zapewniać musiały wąskie okna o skromnych obramieniach. Wejście prowadziło od południa, przez portal osadzony w zachodniej części nawy. We wnętrzu obie części kościoła prawdopodobnie rozdzielała arkada tęczy.
W XIV wieku przed południowym wejściem do kościoła dobudowana została kruchta o wymiarach około 4,1 x 4,1 metra, która w XVI wieku po nadbudowie otrzymała wysoką, zbliżoną do wieży formę. Po rozbudowie w przyziemiu pozostawiono prosty XIV-wieczny portal wejściowy o ostrołucznym zamknięciu. Piętra, doświetlanego zwykłymi otworami szczelinowymi, nie połączono spiralną klatką schodową. Podobne szczelinowe otwory przebite zostały też na parterze. Surowych elewacji zewnętrznych nie przedzielono żadnym gzymsem, jedynie podstawę wieżowej kruchty lekko nachylono ku wnętrzu (ang. batter). Jako przykrycie wieży zastosowano dach dwuspadowy.
Pod koniec XIV wieku lub w początkach XV stulecia wybudowana została prostokątna południowa kaplica, czy też południowe ramię transeptu, połączone z prezbiterium ukośnie poprowadzonym przejściem, elementem bardzo popularnym w XIV-wiecznej Walii. Utworzenie bocznego przejścia mogło być konieczne ze względu na lektorium odgradzające nawę od prezbiterium na linii arkady tęczy. Od południa transept oświetlono pojedynczym oknem, zapewne ostrołucznym i wypełnionym maswerkiem. Od północy połączono go z nawą za pomocą ostrołucznie zamkniętej arkady.
We wczesnych latach XV wieku po północnej stronie korpusu wybudowana została nawa boczna, w późniejszym okresie XV wieku przedłużona od wschodu o kaplicę. Całość wzniesiono w tym samym kształcie i o zbliżonych wymiarach co nawę główną z prezbiterium, ale partia późnogotycka była minimalnie krótsza i nieco węższa. Zwieńczono ją osobnym dachem dwuspadowym, od wschodu i zachodu opartym na trójkątnych szczytach. Od strony zewnętrznej do nawy północnej prowadził późnogotycki portal z odcinkowym zamknięciem. Wewnątrz nawy połączono trzema ostrołucznymi akradami, natomiast kaplicę z prezbiterium pojedynczą ostrołuczną arkadą.
Stan obecny
Kościół posiada dziś niewielkie rozmiary, ale dość ciekawy układ będący następstwem kilkukrotnej rozbudowy prowadzonej w średniowieczu. Charakterystyczna i nietypowa jest zwłaszcza wieżowa kruchta, prawdopodobnie z oryginalnymi szczytami i typem zadaszenia. Zmiany nowożytne doprowadziły do podparcia elewacji zachodniej nawy dwoma przyporami, wstawienia komina do wschodniej ściany aneksu południowego (transeptu), wymiany więźby dachowej oraz niestety wymiany wszystkich ościeży okiennych. We wnętrzu zachowały się arkady północnej kaplicy i nawy bocznej z XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ludlow N., Carmarthenshire Churches, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
Stephens J.W., Historical Notes on St Ishmael’s Church, „Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society”, Vol. 29/1939.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, V County of Carmarthen, London 1917.