Historia
Kościół w St Florence zbudowany został pod koniec XII lub na początku XIII wieku. Budynek pełnił funkcję probostwa i wikariatu, które co najmniej od XIV wieku znajdowały się w rękach earlów Pembroke. Po raz pierwszy odnotowano go w źródłach pisanych w 1248 roku. W 1291 roku w rejestrze Taxatio Ecclesiastica roczny dochód „ecclesia de Sancto Florenco” wyceniono na 13 funtów, 6 szylingów i 8 pensów, z czego król miał otrzymać 1 funt, 6 szylingów i 8 pensów. Podział ten uzgodniony został przez Edwarda I z papieżem Mikołajem IV, podczas uchwalania podatku od całej własności kościelnej w Anglii, Irlandii i Walii, który miał pokryć koszty wyprawy do Ziemi Świętej.
W XIII stuleciu kościół został powiększony o prezbiterium, a w XIV wieku o boczne kaplice o charakterze pseudotranseptu. Także w XV stuleciu trwały intensywne prace budowlane przy świątyni. W okresie tym wzniesiono północną kaplicę przy prezbiterium, kruchtę przy nawie oraz pod koniec stulecia nadbudowano południową kaplicę przy nawie do formy wieży. Być może w ostatnich latach XV wieku albo w początkach XVI stulecia zbudowana została jeszcze kaplica po południowej stronie prezbiterium. Jeśli wzniesiono ją w XVI wieku, to mogła powstać po zmianie patronatu nad kościołem, które przeszło wówczas na angielskich władców.
Kościół z pewnością był wielokrotnie naprawiany we wczesnym okresie nowożytnym, ale w przekazach pisemnych prace remontowe odnotowano dopiero w 1835 roku, kiedy to podniesiono posadzkę kościoła nad nawą, transeptem i południową kaplicą. Następnie w 1840 roku odnowiono okno zachodnie, a w 1843 roku wymieniono okno wschodnie. W latach 1870-1871 wymieniono więźbę dachową nawy i sąsiedniej północnej kaplicy, odnowiono tynki, zmodernizowano kolejne otwory okienne. Około 1890 roku wyremontowano wieżę, we wnętrzu reperowaną w 1963 roku. Ostatnie większe prace remontowe przy kościele prowadzono w latach 90-tych XX wieku.
Architektura
Kościół usytuowano na wzniesieniu górującym nad okolicą i rozłożoną wokół wsią. Na skutek wielowiekowej rozbudowy, u schyłku średniowiecza otrzymał on bardzo rozwinięty i ciekawy układ, składający się z wielu aneksów i dobudówek. Podstawą budowli była pojedyncza, wzniesiona z łamanego wapiennego nawa, zbudowana na planie prostokąta, przedłużona po stronie wschodniej w XIII wieku, kiedy to uzyskała wymiary 14,9 x 5,5 metra. Po powiększeniu, nawę połączono na wschodzie z także prostokątnym prezbiterium o wielkości 7,2 x 4,6 metra, nieco niesymetrycznie dostawionym, z lekkim przesunięciem ku północy. W XIV i XV wieku prezbiterium oflankowały od północy i południa kaplice, tworzące z nim na wschodzie wspólną, równą elewację. Również nawa w swej wschodniej części oflankowana została od północy i południa kaplicami o charakterze pseudotranseptu, przy czym kaplica południowa na przełomie XV i XVI wieku została nadbudowana do formy smukłej wieży o podstawie 6,1 x 5,3 metra. Zarówno kaplice północne jak i kaplice południowe połączone zostały ze sobą krótkimi aneksami, zaś południowe wejście do nawy w XIV lub XV wieku poprzedzone zostało kruchtą.
Wieża zbudowana została z układanego warstwami, opracowanego od strony lica kamienia, odmiennego od układanego przypadkowo materiału budowlanego muru starszego transeptu, tworzącego jej podstawę i wtórnie pogrubionego od strony wewnętrznej. Wieża uzyskała bardzo wysoką, smukłą bryłę o aż czterech piętrach wysokości, z typowym dla regionu zwężeniem górnych kondygnacji, lecz bez cokołu w przyziemiu. Połączenie między piętrami zapewniła spiralna klatka schodowa z około dziewięćdziesięcioma stopniami, osadzona w grubości muru południowo – wschodniego narożnika, na południu wysunięta lekkim ryzalitem, ale nie nadbudowana do formy wieżyczki strażniczej. Wieżę zwieńczono blankowanym przedpiersiem osadzonym na prostym gzymsie. Elewacje za wyjątkiem kondygnacji z dzwonami przebito tylko jedynym ostrołucznym oknem w przyziemiu ściany południowej oraz wąskimi otworami szczelinowymi. Najwyższe piętro otwarto na każdą stronę świata dwudzielnymi przeźroczami.
Wewnątrz kościoła prezbiterium, sąsiadująca z nim północna kaplica, pomieszczenie w przyziemiu wieży i kruchta zostały podsklepione. Nawa i jej północna kaplica prawdopodobnie pierwotnie przykryte były otwartą więźbą dachową. Wnętrze charakteryzowało się dużą surowością, prostymi formami sklepień oraz arkad. Oddzielająca prezbiterium od nawy arkada tęczy posiadała zaokrągloną formę rozciągającą się bez gzymsów od bocznych ścian prezbiterium, a także głębokie sfazowania w dolnej części, otwierające się w stronę nawy. Arkada oddzielająca prezbiterium od kaplicy południowej wzniesiona została z typowymi dla późnego gotyku sfazowanymi archiwoltami o obniżonym kluczu, podtrzymywanymi przez masywny, cylindryczny filar. Kaplica północna przy prezbiterium oddzielona była arkadą z dwoma łukami odcinkowymi, przy czym zachodnie przęsło zostało zablokowane już w XV lub XVI wieku. Arkadę tęczy w średniowieczu przegradzało lektorium, wyposażone w balkon, czy też górną galerię opartą na wspornikach w ścianach nawy.
Stan obecny
Kościół zachował mury wszystkich średniowiecznych elementów, za wyjątkiem północnej ściany nawy, przemurowanej lub przelicowanej w XIX wieku w odmiennej technice. Większość okien została wymieniona lub przynajmniej odnowiona w okresie wiktoriańskim, oryginalnymi są jedynie te w wieży i jedno w północnej kaplicy przy nawie. Wewnątrz przetrwały sklepienia kolebkowe prezbiterium, kruchty, północnej kaplicy i w przyziemiu wieży, natomiast drewniane kolebki i więźba dachowa pochodzą z XIX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Barker T.W., Green F., Pembrokeshire Parsons, „West Wales historical records”, 3/1913.
Glynne S.R., Notes on the Older Churches in the Four Welsh Dioceses, „Archaeologia Cambrensis”, 2/1885.
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.