Historia
Domostwo zwane Hendre’r Ywydd Uchaf wybudowane zostało w 1508 roku we wsi Llangynhafal w hrabstwie Denbighshire. W 1962 roku zabytek został zdemontowany i odbudowany na nowym miejscu w skansenie w St Fagans na południu Walii, jako jeden z pierwszych eksponatów nowopowstałego wówczas muzeum.
Architektura
Domostwo wzniesione zostało na planie mocno wydłużonego prostokąta w konstrukcji szachulcowej, na niskiej kamiennej podmurówce zabezpieczającej przed wilgocią gruntu. Jego ściany utworzone więc zostały z drewnianego szkieletu, który wypełniono gliną wymieszaną z sieczką, trocinami, wiórami lub trzciną. W rezultacie elewacje budowli otrzymały charakterystyczny wygląd z pobielonymi czworobokami poprzecinanymi ciemniejszymi belkami ułożonymi w kratownicę. Ściany porozdzielano niedużymi, czworobocznymi oknami, nieprzeszklonymi a jedynie zamykanymi na drewniane okiennice, oraz prostokątnymi i pięciobocznymi (z nadprożem o formie lekko zaznaczonego trójkąta) otworami wejściowymi. Całość przykryto dwuspadowym dachem krytym słomianą strzechą.
Wnętrze budynku podzielone zostało otwartą więźbą dachową na pięć przęseł. Dwa z nich (skrajne) przeznaczone zostały na oborę i stajnie gdzie przetrzymywano konie i bydło, w środku umieszczono jednoprzęsłowe pomieszczenie użytkowane jako warsztat, a dwa ostatnie przęsła przeznaczono na pokój dzienny (hall) i sypialnię.
Ogrzewanie głównego pomieszczenia (hall) zapewniało otwarte, umieszczone pośrodku palenisko, utworzone z obstawy kamieni nad którymi ustawiano rożen czy też kociołek z wodą. Dym unosił się prawdopodobnie poprzez powałę dachu (nie było kominka), w domostwie musiało być więc ciepło ale i duszno. Oświetlenie zapewniały dwa okna, przedzielone drewnianym laskowaniem na cztery i pięć prześwitów. Ponadto istniało wewnętrzne przejście do pomieszczenia środkowego, choć każda część domostwa miała zapewnione niezależne wejście z zewnątrz.
Stan obecny
Hendre’r Ywydd Uchaf mieści się dziś na terenie skansenu w St Fagans (St Fagans National Museum of History), gdzie zostało zrekonstruowane po przeniesieniu z oryginalnego miejsca budowy, przy czym w trakcie rekonstrukcji usunięto wszystkie nowożytne modyfikacje, starając się budowli przywrócić jak najbardziej pierwotny wygląd. Na terenie muzeum Hendre’r Ywydd Uchaf stanowi dziś jeden z najstarszych eksponatów.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Smith P., Houses of the Welsh Countryside. A Study in Historical Geography, London 1988.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Hendre’r-ywydd Uchaf Farmhouse A Grade II Listed Building in St. Fagans (Sain Ffagan), Cardiff.