Historia
Kościół św. Brygidy w St Brides wzniesiony został w XV wieku, być może na miejscu starszej budowli sakralnej. Jego poszczególne elementy, takie jak kaplica, wieża, czy kruchta, dostawiane były w trakcie osobnych kampanii budowlanych. Prawdopodobnie w 1606 roku budynek uszkodzony został w trakcie wielkiej powodzi, co upamiętniono później wstawiając odpowiednią tablicę. Pod koniec XIX wieku kościół przeszedł subtelną, nie ingerującą zbytnio w zabytkową substancję, wiktoriańską renowację. Około 1993 roku stan zabytkowej budowli był już bardzo zły, grożący nawet zawaleniem, ze względu na podmokłe podłoże i problemy ze statyką. Budynek uratowały prace budowlano – naprawcze z lat 1995-1997.
Architektura
Kościół św. Brygidy usytuowano pośród bagiennych, podmokłych terenów zalewowych ujścia rzeki Severn. Otrzymał on jedną nawę, ale o okazałych rozmiarach, kontrastujących z niewielkim prezbiterium usytuowanym po stronie wschodniej. Prezbiterium to, podobnie jak nawę, wzniesiono na planie prostokąta. Obie części przykryte zostały osobnymi dachami dwuspadowymi i połączone ostrołuczną arkadą tęczy. Do wschodniej części ściany północnej nawy wtórnie dostawiona została czworoboczna kaplica, a przed wejściem usytuowanym pośrodku ściany południowej – kruchta. Od zachodu zaś znalazła się okazała wieża na rzucie czworoboku, wtórnie dobudowana pod koniec średniowiecza. Jako materiał budowlany wykorzystany został równo ciosany i układany regularnymi warstwami wapień, choć górne partie nawy i prezbiterium ukończono lub przemurowano przy wykorzystaniu także drobniejszego kamienia nieopracowanego.
Oświetlenie kościoła zapewniały duże okna o ostrołucznych zamknięciach (niektóre z bardzo spłaszczonymi archiwoltami, jak w ścianie wschodniej prezbiterium), zwieńczone okapnikami, niekiedy osadzanymi na rzeźbionych konsolach. Wnętrza późnogotyckich okien wypełniane były maswerkami, tworzącymi popularne w XV wieku motywy z trójliśćmi, pięcioliśćmi, rybimi pęcherzami i łukami w tak zwane ośle grzbiety. Jedynie w kruchcie zastosowano małe okno lancetowate z trójliściem, wskazujące na XIV-wieczne pochodzenie (być może zostało przeniesione ze starszej budowli). Wszystkie portale w kościele zamknięto ostrołukami. Bogate profilowanie uzyskało wejście w przyziemiu wieży oraz portal południowy nawy, nad którym umieszczono wnękę flankowaną płaskorzeźbionymi sterczynami.
Wieżę od zachodu wzmocniono narożnymi, uskokowymi przyporami oraz porozdzielano horyzontalnie jej elewacje gzymsem cokołowym i gzymsami kordonowymi. Wyjątkowo ozdobną formę otrzymało wieńczące mury blankowane przedpiersie, podobne do przedpiersia pobliskiego kościoła w Peterstone Wentlooge. Udekorowano je rzędem blend o trójlistnych zamknięciach, sterczynami w narożnikach i baldachimowymi niszami pośrodku każdej strony, przy czym w każdej z wnęk osadzona została rzeźbiona figura. Dodatkową wnękę z figurą umieszczono także w elewacji południowej na poziomie trzeciej kondygnacji. Podobnie jak przedpiersie wieży, udekorowane zostało zwieńczenie wielobocznej wieżyczki komunikacyjnej, wysuniętej z narożnika północno – wschodniego. Otrzymała ona dwa dodatkowe rzędy blend z trójliśćmi i rząd czwórliści.
We wnętrzu kościoła ostrołuczna arkada tęczy ozdobiona została profilowaniem ze smukłymi wałkami z kapitelami. Przed nią w późnym okresie średniowiecza stało drewniane lektorium, wyposażone w balkon, czy też górną galerię, podtrzymywaną przez kamienne wsporniki na ścianie tęczowej. Nawę otwarto na północną kaplicę dwoma ostrołucznymi arkadami podtrzymywanymi przez środkowy filar i dwa półfilary przyścienne. Arkady oprofilowano podwójnymi wklęskami i opuszczono na romboidalne kapitele z wydatnymi impostami. Środkowy filar ujęto w narożnikach wałkami. Wysoką arkadę podwieżową oprofilowano w sposób ciągły na całej wysokości. Zarówno nawę jak i prezbiterium w XV wieku przykryto drewnianymi kolebkami. W nawie została ona oparta na kamiennych wspornikach wyrzeźbionych do formy postaci trzymających tarcze herbowe.
Stan obecny
Kościół po przeprowadzeniu prac naprawczych z końca lat 90-tych XX wieku znajduje się obecnie w bardzo dobrym stanie. Jego nieprzysłonięte żadnym nowożytnym aneksem mury zachowały ogromną ilość późnogotyckich detali architektonicznych, łącznie z oknami, portalami wejściowymi, arkadami i wyjątkowo ozdobnym przedpiersiem wieży (uszkodzeniu uległy jedynie sterczyny i niektóre z figur w niszach). Co więcej wewnątrz zachowała się więźba dachowa z XV wieku, zarówno w nawie, prezbiterium jak i kaplicy. Zastanawiające, że pomimo tego kościół z St Brides Wentloog nie został sklasyfikowany wyżej na trójstopniowej liście walijskich zabytków. W okresie nowożytnym przekształcone zostały jedynie okna północnej kaplicy, wymienione na podobieństwo okien w nawie, za wyjątkiem starych okapów. Pozostałe okna i portale odnowiono. Z powodu usytuowania na bagnistym, zalewowym terenie, część kościoła pogrążona jest dziś poniżej poziomu gruntu, co widać szczególnie w bardzo niskim zachodnim portalu wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.