Historia
Budowa kościoła św. Brygidy w Skenfrith rozpoczęła się na przełomie XII i XIII wieku, w czasach panowania angielskiego króla Jana. Jego konsekracji dokonano w 1207 roku. Prawdopodobnie w początkach XIV wieku świątynia została znacznie powiększona poprzez dobudowanie naw bocznych oraz upiększona ściennymi polichromiami. Na przełomie XV i XVI wieku dobudowano kruchtę, a w kolejnych latach niewielką zakrystię. Budynek przez długi czas unikał wiktoriańskich ingerencji, dopiero w 1896 roku Edward Davies odnowił więźbę dachową nawy i prezbiterium. Kolejne prace naprawcze miały miejsce w latach 1909-1910.
Architektura
Kościół został wzniesiony z czerwonego piaskowca (ang. Old Red Sandstone), łamanego, lekko opracowywanego od strony lica i ciosanego do formy dużych kwadr wzmacniających narożniki. Początkowo w XIII wieku składał się z prostokątnej w planie nawy i także prostokątnego prezbiterium o podobnej szerokości. Po stronie zachodniej wybudowana została czworoboczna, przysadzista wieża, charakteryzująca się niezbyt dużą wysokością, zapewne ze względu na niestabilne podłoże. Kościół usytuowany był bowiem w dolinie, w pobliżu zachodniego brzegu rzeki Monnow, tuż przy wpadającym do niej od północy strumieniu.
Wieża pierwotnie pozbawiona była przypór. Jej ściany otrzymały prawie 1,5 metra grubości, a całość z powodu przeprucia elewacji jedynie wąskimi, prawie szczelinowymi oknami, sprawiała wrażenie pełnienia funkcji obronnych. W przyziemiu mury wieży opięto masywnym gzymsem cokołowym. Kolejny, nieco subtelniejszy gzyms kordonowy poprowadzono tuż nad portalem utworzony w ścianie zachodniej. Portal uzyskał formę ostrołuczną, uskokową, z wygiętym ostrołucznie gzymsem kapnikowym który osadzono na dwóch wspornikach. Oświetlenie wieży zapewniały wspomniane powyżej drobne okna lancetowate, fazowane od zewnątrz, rozglifione do wnętrza. Zwieńczenie wieży być może miało początkowo formę blankowanego przedpiersia.
W początkach XIV wieku od strony północnej i południowej dobudowane zostały do korpusu nawy boczne, długości równej nawie głównej i o porównywalnej szerokości. Każda otwarta została na nawę główną czterema arkadami opartymi na kolistych w przekroju filarach, każda też została nakryta osobnym dachem dwuspadowym. Arkady osadzono na płaskich, profilowanych kapitelach (nie wszystkich jednorodnych) i ozdobiono często spotykaną wówczas w regionie manierą, z obustronnym podwójnym fazowaniem rozdzielonym rowkiem. Przekształcona w czasie przebudowy arkada tęczy uzyskała podobną formę do arkad międzynawowych, ale z wielobocznymi ościeżami poniżej profilowanych, minimalnie wysuniętych kapiteli. Starsza uskokowa arkada podwieżowa zamknięta została ostrołuczną archiwoltą osadzoną na impostach.
Oświetlenie kościoła od czasu gotyckiej przebudowy zapewniały duże ostrołuczne okna, w większości wypełnione prostymi, ale eleganckimi trójdzielnymi maswerkami. Podzieliły one otwory na trzy części, ze środkiem utworzonym przez dwie pionowe laski i dwoma bocznymi lancetami uzyskanymi za pomocą płynnie odchodzącego krótkiego laskowania bocznego. Okna tego typu umieszczono w północnej elewacji nawy bocznej, we wschodniej ścianie prezbiterium i być może pierwotnie w elewacji południowej nawy bocznej. Kolejne okna trójdzielne oświetliły nawy boczne od wschodu, gdzie być może zostały wstawione nieco później, gdyż wyposażono je już w maswerki z oślimi grzbietami. Od zachodu natomiast umieszczono w nawach bocznych okazalsze okna czterodzielne, z maswerkami operującymi trójliśćmi wpisanymi w ostrołuki. W późniejszym okresie średniowiecza w elewacji południowej kościoła okna zostały wymienione na późnogotyckie, z pięciolistnymi maswerkami osadzonymi w czworobocznych obramieniach.
Na przełomie XV i XVI wieku wejście po stronie południowej poprzedzone zostało kruchtą. Ze względu na spore rozmiary nawet ją wyposażono od wschodu i zachodu w dwudzielne otwory okienne. Wejście do przedsionka umieszczono w prawie półkolistym portalu, lekko kanciastym w archiwolcie ze względu na użycie dużych ciosów z prostym profilowaniem. W późniejszych latach XVI stulecia do południowej ściany prezbiterium przystawiono niewielką zakrystię, oświetlaną dużym czworobocznym oknem z maswerkami zamkniętymi półkoliście. Zakrystię przystawiono w ten sposób, by nie było potrzeby usuwać wschodniego okna w nawie bocznej lub południowego okna w prezbiterium.
Stan obecny
Kościół szczęśliwie uniknął większych nowożytnych przekształceń, dzięki czemu pozostaje dziś jedną z ciekawszych budowli regionu Gwent. Jedynie wieża musiała zostać wzmocniona potężną przyporą, a zwieńczono ją nietypowym, drewnianym gołębnikiem. Prawie wszystkie okna zachowały średniowieczne ościeża, tylko jedno zachodnie w nawie południowej zostało wymienione. Wewnątrz największym skarbem kościoła jest płaszcz lub narzuta, która prawdopodobnie pochodzi z końca XIV wieku. Wykonana jest z czerwonego aksamitu, z wyhaftowanym wizerunkiem Matki Boskiej i królewskich lilii. Zachowała się także XIII-wieczna piscina i chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.