Historia
Początki kościoła parafialnego w Redwick, pierwotnie pod wezwaniem św. Michała, prawdopodobnie sięgały okresu romańskiego, przypuszczalnie XII wieku. Ta najpewniej nieduża świątynia w XIV wieku została znacznie rozbudowana, a następnie w XV stuleciu przekształcona w stylistyce późnogotyckiej. Jak zdecydowana większość kościołów na terenie Walii, budowla z Redwick przeszła wiktoriańską renowację, przeprowadzoną w latach 1874-1875.
Architektura
Na skutek XIV-wiecznej przebudowy kościół uzyskał okazałą jak na wiejską świątynię parafialną formę. Składał się wówczas z trójnawowego korpusu o wyjątkowo szerokiej nawie głównej w stosunku do wąskich naw bocznych, połączonego od wschodu na wysokości nawy głównej z czworoboczną wieżą, której podstawa prawdopodobnie pozostała ze starszego, romańskiego kościoła i została nadbudowana o dwa piętra. Na wschodzie ten rzadko spotykany układ zamknęło krótkie prezbiterium na planie prostokąta o tej samej szerokości co wieża. Jako materiału budowlanego użyto szaro-różowego wapienia oraz piaskowcowych ciosów w kolorze ochry.
Wejście do korpusu nawowego znajdowało się w ścianie zachodniej nawy głównej oraz mniej więcej pośrodku elewacji od północy i południa, przy czym to ostatnie w XV wieku poprzedzone zostało kwadratową w planie kruchtą. Od strony południowej w narożnikach kruchtę podparto drobnymi uskokowymi przyporami. Mury opięto cokołem z fazowanym gzymsem i fryzem osadzonym na profilowanym gzymsie, zdobionym trójlistnie zamkniętymi wnękami, podobnymi do zastosowanych w przedpiersiu wieży kościoła w Peterstone. Portal kruchty, jednolicie profilowany powyżej cokołu, zamknięto ostrołucznie. Tuż nad nim na dwóch wspornikach o formie masek osadzono ostrołucznie zakrzywiony gzyms okapowy. Dodatkowe, przeznaczone dla plebana wejście do kościoła, wiodło poprzez ostrołuczny portal w południowej ścianie prezbiterium.
W okresie późnego średniowiecza wymieniono większość okien kościoła, wprowadzając przede wszystkim otwory dwudzielne w nawach bocznych i nawie głównej, z maswerkami zamykanymi pięcioliśćmi i osadzanymi w czworobocznych ościeżach z okapnikami. Jedynie wschodnie okno nawy północnej otrzymało formę ostrołuczną, przy czym jego maswerk wyposażono również w popularne w późnym gotyku pięcioliście. Dwie górne kondygnacje wieży zaopatrzono w duże, ostrołucznie zamknięte okna, z osadzonymi na konsolach okapnikami o ostrołucznej formie i z prześwitami zamkniętymi łukami w tak zwane ośle grzbiety. Bardziej urozmaicone otwory zastosowano w prezbiterium, gdzie umieszczono duże, trójdzielne okno południowe, czy też bardzo nietypowe okno wschodnie o falistej archiwolcie i trójdzielnym maswerku.
Wewnątrz kościoła przyziemie wieży przepruto od wschodu na prezbiterium i od zachodu na nawę główną ostrołucznymi arkadami. Arkady te poszerzono w XIV wieku, ale pozostawiono ich pierwotną niewielką wysokość. Obie zostały podwójnie sfazowane, z wewnętrznym fazowaniem niknącym w impoście zewnętrznego. Korpus na nawy podzieliły ostrołuczne arkady o profilowaniu charakterystycznym dla XIV-wiecznego gotyku angielskiego, z obustronnym podwójnym fazowaniem rozdzielonym rowkiem. Arkady oparto na w sumie czterech ośmiobocznych w przekroju filarach z płaskimi kapitelami i dwóch parach wysuniętych w stronę korpusu odcinkach ścian na wschodzie i zachodzie. Nad arkadami międzynawowymi pozostawiono z każdej strony rząd kamiennych, bardzo gęsto rozmieszczonych wsporników, prawdopodobnie podtrzymujących strop przed podwyższeniem nawy głównej i budową clerestorium.
W XV wieku część kościoła przeznaczoną dla świeckich odgrodzono, wstawiając na zakończeniu nawy głównej drewniane lektorium, do którego górnej galerii poprowadzono schody z nawy południowej. Było to rozwiązanie bardzo popularne w późnośredniowiecznych kościołach wiejskich z terenu Walii i Anglii. Nieczęsto spotykane było natomiast umieszczenie w murach kościoła z Redwick bardzo dużej liczby wnęk i nisz. W południowej ścianie nawy znalazła się trójlistnie zamknięta piscina, która zapewne wyszła z użycia gdy wybudowano schody na galerię lektorium. Kolejna profilowana wnęka umieszczona została na ścianie wschodniej i jeszcze jedna na krótkim murze międzynawowym. Podobny zestaw wnęk znalazł się w nawie północnej, co wskazywałoby na mieszczące się tam w średniowieczu boczne ołtarze. Trójlistna piscina tradycyjnie umieszczona została też w południowej ścianie prezbiterium.
Stan obecny
Kościół św. Tomasza w Redwick zaliczany jest dziś do grupy najcenniejszych zabytków architektury na terenie Walii, oznaczonych numerem I na trójstopniowej skali. Wyróżnienie to uzyskał dzięki swej okazałej jak na świątynię parafialną sylwetce, niewielkim przekształceniom nowożytnym oraz licznie zachowanym gotyckim i późnogotyckim detalom architektonicznym. Spośród wszystkich okien w XIX wieku wymienione zostało jedynie okno zachodnie korpusu, osadzone w przemurowanej wówczas i wzmocnionej dwoma przyporami ścianie nawy głównej. Nie zachowało się także XV-wieczne lektorium, choć prawdopodobnie widoczne do dziś zawiera wykorzystane części z XV-wiecznej przegrody (rzeźbione belki narożne podtrzymujące balkon, wraz ze zdobionymi zastrzałami).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.