Historia
Grobowiec Parc le Breos został zbudowany w młodszym okresie neolitu, około 3800 – 3500 tyś. lat p.n.e. (na okres ten wydatowano kości odnalezione w grobowcu) i był użytkowany przez paręset lat. Jego powstanie wiązało się ze zmianą stylu życia w północno-zachodniej Europie i przejściu od koczowniczego myśliwego-zbieracza do osiadłego rolnika. Zapewne wpłynęło to na rozwój poczucia terytorializmu i praw do dziedziczenia, a co za tym idzie chęć oddawania hołdu przodkom. Widocznym przejawem tej aspiracji mogły być monumentalne grobowce, służące również do przeprowadzania ceremonii religijnych w ich pobliżu. Schyłek użytkowania megalitycznych grobowców nastąpił około 2500 roku p.n.e., kiedy to znaczenie zaczęły zyskiwać inne metody pochówku. Grobowiec Parc le Breos został odkryty w 1869 roku, przez robotników pracujących przy budowie drogi.
Architektura
Grobowiec został wzniesiony na rzucie o kształcie zbliżonym do klina, mającego wymiary około 22 metrów długości, 12 metrów szerokości po stronie południowej i 6 metrów szerokości po stronie północnej. Wejście do komory grobowej znajdowało się po południowej stronie, pomiędzy dwoma zaoblonymi wybrzuszeniami, wydzielającymi rodzaj małego dziedzińca o szerokości około 2 metrów. Plac ten prawdopodobnie był miejscem ceremonii, jako że znaleziono tam fragmenty spalonych kości, ceramiki i grot strzały. Dłuższe boki grobowca były z grubsza proste, zbliżające się do siebie w części północnej, a oddalające na południu. Krótka północna elewacja budowli również była prosta, z lekko zaoblonymi narożnikami.
Zewnętrzne elewacje grobowca do wysokości około 60 cm umocniono układanymi bez użycia zaprawy kamieniami o zbliżonej wielkości. Wzdłuż tych ścian, w odległości około 75-80 cm w głębi grobowca, znajdował się kolejny mur, mający chronić konstrukcję przed naciskiem kopca (cairn). Lukę pomiędzy obydwoma murami wypełniono małymi wapiennymi kamieniami, układanymi mniej więcej horyzontalnie. Podobnym gruzem, przemieszanym z ziemią, wypełniono wnętrze grobowca, usypując go prawdopodobnie do wysokości około 1,5-2 metrów.
Wewnątrz grobowca (cairn) środkowy korytarz o długości 6 metrów i szerokości 1 metra prowadził w kierunku północnym, a do jego wschodniej i zachodniej strony przylegały po dwie komory o wymiarach około 1,6 x 1 metra. Korytarz i komory wyłożone były po bokach dużymi kamiennymi płytami o grubości od 15 do 35 cm, z mniejszymi kamieniami wypełniającymi bez zaprawy nieregularne przestrzenie pomiędzy nimi. Prawdopodobnie duże kamienne płyty służyły też za strop. Wysokość korytarza zapewne wynosiła od 1 do 1,5 metra. Do nieco niższych komór wchodziło się po niskich kamieniach progowych, osadzonych w przerwach pomiędzy bocznymi kamieniami korytarza, przy czym komora południowo – zachodnia nie posiadała progu, a północne miały dodatkowe, ułożone w odległości około 0,5 metra. Próg o wysokości 0,3 metra, ustawiony w odległości 1 metra od dziedzińca, posiadało też wejście do głównego korytarza.
W bocznych komorach składowane były ludzkie szczątki ponad czterdziestu mężczyzn, kobiet i dzieci. Część z nich była kremowana, część natomiast posiadała ślady wystawienia na warunki pogodowe, co wskazywałoby na czasowe wystawianie zwłok przed grobowcem, zanim zostały pochowane. Skremowane szczątki umieszczono tylko w południowo – wschodniej komorze, gdzie znajdowały się kobiety i mężczyźni oraz wszystkie grupy wiekowe. Komora południowo – wschodnia była również niezwykła, ponieważ zawierała prawie trzy razy więcej osób niż w każdej z pozostałych komór. Fragmenty kości znaleziono także w centralnym korytarzu, jednak były one tam składowane na długo po zaprzestaniu użytkowania bocznych komór. Odnaleziono również kości zwierzęce, w tym psów, kotów, jeleni, świń, owiec i bydła.
Stan obecny
Obecnie wierzchnia warstwa grobowca (cairn) zaniknęła, zrekonstruowano natomiast w latach 1960-1961 jego dolną część (wody podziemne uszkodziły zwłaszcza północno – wschodni i południowo – wschodni narożnik). Zachował się korytarz i cztery komory grobowe z tworzącymi je bocznymi kamieniami oraz dolna część grobowca, pozwalająca unaocznić sobie jego wielkość. Zabytek jest udostępniony do zwiedzania za darmo o każdej porze dnia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments in Wales, An Inventory of the Ancient Monuments in Glamorgan, Volume I: Pre-Norman, Part I, The Stone and Bronze Ages, London 1976.
Williams D., Gower. A Guide to Ancient and Historic Monuments of the Gower Peninsula, Cardiff 1998.