Historia
Domostwo Ty Mawr w pobliżu Nantmor zbudowane zostało pod koniec XV wieku lub na początku XVI stulecia. Pod koniec XVI wieku przeszło pierwszą i w zasadzie jedyną większą przebudowę, w trakcie której do wnętrza auli wstawiono kominek (na jednej z jego belek wycięto datę 1519 nie wiadomo jednak czy jest autentyczna i do czego dokładnie się odnosi). Przemiany własnościowe domostwa nie są znane. W latach 80-tych XX wieku poddane zostało ono gruntownemu remontowi.
Architektura
Dom zbudowany został na planie wydłużonego prostokąta, z układem charakterystycznym dla walijskich siedzib średniozamożnego rycerstwa z XV/XVI wieku. Wzniesiono go z nieobrobionego, dokładnie do siebie dopasowanego kamienia, co charakterystyczne nie wiązanego zaprawą. Dom przykryty została dwuspadowym dachem opartym przy krótszych bokach na prostych, trójkątnych szczytach. Jego elewacje przepruto niedużymi, czworobocznymi oknami oraz dwoma wejściami umieszczonymi w dłuższych bokach, od północy i południa. Wejścia te były bardzo proste, bez portali, a jedynie z nadprożami utworzonymi z pionowo ustawionych kamieni.
Wnętrze domu podzielono na umieszczone w krótszych bokach pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze oraz dużą salę reprezentacyjną (hall) pośrodku. Aula ta z jednej strony sąsiadowała z przechodnim korytarzem łączącym dwa wejścia, rodzajem przedsionka od którego odgradzano się drewnianymi przegrodami.
Tradycyjnie aula otwarta została na więźbę dachową (arch-braced collar truss), przez którą unosić się musiał dym z centralnie umieszczonego paleniska, które dopiero w drugiej połowie XVI wieku zastąpione zostało kominkiem z murowanym przewodem kominowym. Więźba nad aulą tworzyła dwa przęsła, trzecie zaś umieszczone było nad przedsionkiem. Jej wykonanie było przede wszystkim utylitarne, jedyne zdobienia w postaci płytkich wcięć otrzymały zastrzały wsadzone na dwóch poziomach pomiędzy krokwie i płatwie, zaś niektóre elementy (krokwie, jętki) sfazowano.
Stan obecny
Budynek zachował się w bardzo dobrym stanie, bez znaczących przekształceń nowożytnych. Widoczne są obydwa pierwotne otwory wejściowe oraz wszystkie okna za wyjątkiem jednego osadzonego w ścianie szczytowej (część z nich została nieco powiększona). Wewnątrz zwraca uwagę zachowana więźba dachowa nad dawną aulą oraz pierwotna przegroda oddzielająca ją od przedsionka. Wciąż posiada ona dwa przejścia, choć jedno z nich jest dziś współczesną rekonstrukcją.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Smith P., Houses of the Welsh Countryside. A Study in Historical Geography, London 1988.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Caernarvonshire, volume II: central, the Cantref of Arfon and the Commote of Eifionydd, London 1960.
Strona internetowa coflein.gov.uk, Ty-mawr, Nantmor.