Historia
Zamek Monmouth został zbudowany przez Williama FitzOsberna w niedługim czasie po inwazji Normanów. Był on jednym z kluczowych zwolenników Wilhelma Zdobywcy i odegrał kluczową rolę w przekonaniu baronów normandzkich do inwazji na Anglię. W nagrodę król przyznał mu hrabiostwo Hereford, które obejmowało rozległe ziemie w południowo-zachodnim regionie Midlands, dzięki czemu FitzOsbern był w stanie rozszerzyć kontrolę Normanów także na Walię. Drewniano – ziemny zamek wzniósł on w latach 1066-1069, by dominować nad ujściem rzeki Monnow do rzeki Wye. Te dwie kluczowe drogi wodne były ważnymi szlakami handlowymi i komunikacyjnymi, które ułatwiały ruch w całym regionie i wymagały silnych warowni w celu ich zabezpieczenia.
Zamek Monmouth został na krótko przejęty przez Ryszarda Marshala, earla Pembroke podczas jego buntu w 1233 roku. Być może atak ten sprawił, że ówczesny właściciel, John z Monmouth, zbudował wielką, okrągłą wieżę-donżon około 1236 roku. W 1256 roku zamek przeszedł na własność królewską, gdy został nabyty przez księcia Edwarda, późniejszego króla Edwarda I. Posiadał go do momentu zdobycia przez Szymona de Montfort w 1264, podczas jego buntu przeciwko Henrykowi III. Król, którego Montfort schwytał w bitwie pod Lewes, został na krótko osadzony w Monmouth jako więzień. Rebelia została ostatecznie zdławiona w następnym roku, a zamek wrócił do Korony. Henryk III przyznał następnie zamek swojemu młodszemu synowi, Edmundowi Crouchbackowi, w ramach ziem, które mu dano, kiedy w 1267 roku został earlem Lancaster. Edmund znacznie rozbudował zamek, między innymi o budynek wielkiej sali.
Po śmierci Edmunda w 1296 roku zamek i hrabiostwo Lancaster przekazano jego synowi, Tomaszowi. Podczas jego rządów obwarowania miejskie zostały zmodernizowane na kamienne, a król dał mu prawo do pobierania opłat na nowo powstałym moście nad Monnow. Tomasz zbuntował się przeciwko Edwardowi II i został stracony w 1322 roku, po czym zamek w Monmouth został przekazany jego bratu, Henrykowi. Ten zmarł w 1345 a zamek odziedziczył jego syn, Henryk z Grosmont, książę Lancaster, który przebudował warownię. W drugiej połowie XIV wieku zamek dość często zmieniał właścicieli, by ostatecznie po koronacji Henryka IV znów stać się własnością królewską.
Na początku XV wieku wybuchł walijski bunt Owaina Glyndŵra. Zamek nie ucierpiał wówczas, choć na przedmieściach miasta miała miejsce potyczka. Po stłumieniu powstania zamek wciąż był obsadzony garnizonem. W XVI wieku zaczął popadać w ruinę, jednak niektóre fragmenty wciąż były utrzymywane i służyły dla obrad sądów objazdowych (assize courts).
W XVII wieku podczas angielskiej wojny domowej, strategiczne położenie Monmouth spowodowało, iż zamek został obsadzony garnizonem rojalistów. Trzymali go oni do września 1644 roku, kiedy to został przejęty podstępem przez siły Parlamentu. Odzyskany dla króla przez lorda Charlesa Somerseta w listopadzie 1644, pozostawał ponownie w rękach rojalistów do października 1645 roku, kiedy to został oblężony przez armię parlamentarną pod dowództwem pułkownika Edwarda Masseya, gubernatora Gloucester. Został wówczas poważnie uszkodzony, ponieważ parlamentarzyści próbowali podminować jego obwarowania. Po wojnie, w 1647 roku na rozkaz Olivera Cromwella zburzono cylindryczny donżon, aby zapobiec ponownemu wykorzystaniu zamku w działaniach militarnych.
Architektura
Pierwotny zamek z XI wieku był drewniano – ziemnym obwodem fortyfikacji (ringwork). Owalne w planie obwarowania składały się z wałów ziemnych zwieńczonych drewnianą palisadą lub częstokołem i dodatkowo fosy od strony wschodniej i południowej. Północną i zachodnią stronę chroniła stroma, naturalna skarpa opadająca do rzeki Monnow. Miasto wraz z klasztorem ulokowano na południe od zamku.
Wewnątrz owalnych obwarowań prawdopodobnie wznosił się drewniany donżon, który około 1150 roku został przebudowany na murowany, prostokątny budynek o charakterze wieżowym. Wejście do niego znajdowało się pierwotnie na poziomie pierwszego piętra i prowadziło do dużej sali i komnaty pana zamku. Spiralna klatka schodowa prowadziła do spiżarni-piwnicy na poziomie przyziemia. Wejście na poziomie parteru zostało przebite dopiero pod koniec XIII wieku, gdy powstał już budynek wielkiej sali. Duże okna z maswerkami zostały dodane w XIV stuleciu. Około 1230 roku po stronie północnej została wzniesiona wielka cylindryczna wieża, która być może przejęła funkcje wcześniejszego donżonu. Prawdopodobnie miała ona wygląd zbliżony do zachowanego donżonu w zamku Skenfrith. W drugiej połowie XIII wieku w bliskim sąsiedztwie starego budynku i cylindrycznego donżonu wzniesiono prostokątny budynek wielkiej sali (great hall). Była to budowla jednopoziomowa, ogrzewana kominkiem. Około 1440 roku wjazd do zamku od strony południowo – wschodniej został wzmocniony dwoma basztami flankującymi.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwały tylko fragmenty zamku, w tym ruiny budynku wielkiej sali, ruiny donżonu z XIII wieku oraz część murów obronnych. Na zamku znajduje się obecnie wystawa militariów w muzeum Królewskich Saperów z Monmouthshire (Monmouthshire Royal Engineers), którzy od XIX wieku zajmują jeden z budynków wzniesionych na terenie średniowiecznej warowni.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Strona internetowa castlesfortsbattles.co.uk, Monmouth castle.