Historia
Przeorat wraz z kościołem św. Mikołaja został ufundowany w 1098 roku przez Arnulfa de Montgomery, najmłodszego syna Rogera de Montgomery, earla Shrewsbury, jako konwent benedyktyński będący własnością opactwa Séez w Normandii. Arnulf był jednym z normańskich zdobywców Walii, który założył swą siedzibę i zbudował zamek w Pembroke. Wybrał opactwo w Séez, gdyż tam znajdowały się rodowe włości, a mnisi sprzyjali poczynaniom jego i jego rodziny.
Potomkowie Arnulfa sprawowali patronat nad kościołem św. Mikołaja i klasztorem aż do XIV wieku. Rozwijał się on do czasów angielsko – francuskiej wojny stuletniej, kiedy to obce konwenty w Anglii zostały sekwestrowane i ostatecznie zamknięte w 1414 roku. Następnie administrował nim królewski zarządca, aż do nadania kościoła i klasztoru opactwu w St Albans w 1443 roku.
Po 1532 roku, kiedy z powodu reformacji wszystkie klasztory uległy kasacie, kościół św. Mikołaja przekształcono w świątynię parafialną, a reszta zabudowań popadła w ruinę. Z czasem podupadło i przekształciło się także prezbiterium kościoła, najwyraźniej zbyt duże dla świątyni parafialnej. W latach 1879-1885 przeprowadzono gruntowną renowację zabytku.
Architektura
Średniowieczny kościół klasztorny składał się długiej, XIII-wiecznej nawy do której wejście prowadziło od strony południowej przez XV-wieczną sklepioną kruchtę. Świątynia pierwotnie posiadała dwa ramiona transeptu, z których południowe w XV wieku zostało przebudowane na podstawę wyniosłej, czworobocznej wieży. Zwieńczona została ona przedpiersiem osadzonym na wspornikach i krenelażem, a od południowo – zachodniej strony wyposażono ją w wieżyczkę z klatką schodową. Wschodnią stronę kościoła zamykało XIV-wieczne prezbiterium oraz równoległa do niego północno – wschodnia kaplica. Co ciekawe nie została ona dostawiona bezpośrednio do ściany prezbiterium, lecz z pozostawieniem około metrowej przerwy, przez którą poprowadzono przejście. Całość kościoła była bardzo długa (około 50 metrów), a zarazem relatywnie wąska.
Nawę kościoła pierwotnie oświetlały nieduże romańskie okna, przekształcone w późniejszym okresie średniowiecza, gdy postanowiono pogrubić mury od strony wnętrza, by założyć kolebkowe, ostrołuczne sklepienie. Nawę od prezbiterium najpewniej w średniowieczu oddzielało lektorium, rozdzielające część zachodnią przeznaczoną dla wiernych i część wschodnią, dostępną jedynie dla mnichów i kapłanów.
Zabudowania klasztornej klauzury znajdowały się po północnej stronie kościoła, nie wiadomo jednak jaki dokładnie miały układ. W nieco większym oddaleniu, po stronie północno – zachodniej znajdowały się zabudowania gospodarcze, między innymi stodoła z dwoma dużymi, ostrołucznymi wejściami oraz być może budynek mieszkalny przeora. Około 140 metrów na południowy – wschód od kościoła znajdował się dom dla gości (Old Hall), mieszczący dwie kondygnacje: sklepioną żebrowo salę w przyziemiu i dwa pomieszczenia na piętrze.
Stan obecny
Kościół klasztorny zachował się w relatywnie dobrym stanie, lecz niestety nie uniknął nowożytnych przekształceń. Na ich skutek przebudowana została południowa ściana prezbiterium, usunięte zostało północne ramię transeptu, a dobudowana zakrystia. W wieży od południa przepruto w XIX wieku duże okno i portal wejściowy. Także pozostałe południowe okna w nawie i prezbiterium zostały przekształcone w epoce wiktoriańskiej. Północna ściana nawy wzmocniona jest dziś wielkimi przyporami, lecz wcześniej prawdopodobnie od tamtej strony znajdowały się niezachowane zabudowania klasztorne. W ścianie tej widoczne są dwa oryginalne okna z XII/XIII wieku. Z pozostałych zabudowań klasztornych przetrwała stodoła po północno – zachodniej stronie kościoła oraz przebudowany dom gości na południowym – wschodzie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burton J., Stöber K., Abbeys and Priories of Medieval Wales, Chippenham 2015.
Salter M., Abbeys, priories and cathedrals od Wales, Malvern 2012.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Priory Church of Saint Nicholas A Grade I Listed Building in Pembroke, Pembrokeshire.