Historia
Kromlech Moel Ty Uchaf przypuszczalnie utworzony został w epoce brązu, przypadającej w Brytanii na okres 2500-1500 p.n.e. Stanowił część megalitycznej tradycji budowlanej, która rozprzestrzeniła się w Brytanii i Irlandii, w efekcie czego na obu wyspach powstało co najmniej 900 kamiennych kręgów. Mógł mieć znaczenie rytualne lub pogrzebowe, albo łączył obie te funkcje. W odróżnieniu od innych podobnych konstrukcji, raczej nie służył jako miejsce plemiennych spotkań lokalnych społeczności, bowiem pośrodku kamiennego kręgu najpewniej umieszczony został pochówek. Nie wiadomo jak długo budowla funkcjonowała.
Architektura
Krąg został wzniesiony na południowej części szczytowej partii wzgórza Tyn y Foel, z widokiem na rozległą dolinę rzeki Dee po stronie zachodniej. Założony został na pagórkowatym terenie ograniczonym stokami, stromymi zwłaszcza od południa, a w nieco większej odległości również od wschodu i zachodu. Jedynie od północy długa i stosunkowo wąska szyja łączyła teren na którym wzniesiono kromlech z resztą wzniesienia.
Kromlech ułożony został z co najmniej 41 kamieni, ustawionych na krawędzi koła o średnicy około 11,9 metrów. Dobrano stosunkowo niskie kamienie, nie wystające mocno ponad poziom gruntu. Większość uzyskała 0,4 metra wysokości, najwyższy 0,7 metra. Co charakterystyczne umieszczono je blisko siebie, tak że większość stykała się ze sobą. Ponadto ustawione zostały naprzemiennie, w powtarzalnym układzie, gdzie pojedyncze większe kamienie rozdzielone były jednym lub dwoma mniejszymi kamieniami. Na południowym – wschodzie i wschodzie kręgu mogły znajdować się wejścia utworzone przez około 3 metrowej szerokości przerwy w obwodzie kamieni, ale nie można wykluczyć celowego usunięcia niektórych głazów w późniejszych wiekach.
W centrum kręgu mogło znajdować się małe ossuarium (cist) o średnicy do 5 metrów. Ze względu na nietypowe bardzo ciasne ułożenie kamieni oraz pozostałości grobowca pośrodku, kromlech przypominał niektóre wyżynne miejsca pochówków z kopcami (cairn) otoczonymi wieńcem kamieni (kerb). Mógł być budowlą pośrednią pomiędzy oboma powyższymi typami konstrukcji, ewentualnie jeśli kopiec (cairn) nad środkowym ossuarium pierwotnie był o wiele większy i wypełniał całą przestrzeń między kamieniami, Moel Ty Uchaf pierwotnie nie był w ogóle kromlechem.
Stan obecny
Moel Ty Uchaf jest jednym z najlepiej zachowanych kromlechów na terenie północnej części Walii, pomimo dwóch przerw w kamiennym obwodzie, widocznych po stronie południowo – wschodniej i wschodniej. Z przypuszczalnego ossuarium pośrodku kręgu pozostał jedynie pagórek wysokości 0,3 metra. Po południowej stronie kromlechu, na dole zbocza zobaczyć można pozostałości kopca grobowego z okresu brązu o średnicy około 16 metrów. Obecnie jest on prawie całkowicie pokryty torfem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Wales and Monmouthshire. County of Merioneth, London 1921.