Historia
Pierwsza i w zasadzie jedyna wzmianka pisemna o zamku Mellte (Castell Coch) odnotowana została w 1230 roku, kiedy to znalazł się on na liście zamków możnego lorda Williama de Braose, zajętych przez angielskiego króla po jego egzekucji przez Llywelyna Iorwetha. Wskazywałoby to na odgrywanie przez Mellte jedynie roli mniej ważnej siedziby, użytkowanej głównie w czasie łowów w pobliskich lasach, choć zamek mógł pełnić funkcje militarne w trakcie konfliktu Llywelyna z Reginaldem de Braose w 1218 roku. Przypuszczalnie był też obsadzony garnizonem gdy Llywelyn ap Gruffydd zajął okoliczne ziemie w okresie od 1265 do 1276 roku, w czasie walk z Gilbertem de Clare. W 1291 roku, podczas konfliktu earlów Gloucester i Hereford, spowodowanych budową zamku Morlais, jedna z królewskich prób pojednania została wyznaczona w pobliskim Ystradfellte. Prawdopodobnie wysłuchanie stron przez Edwarda I miało mieć miejsce na zamku, choć Gilbert de Clare nie stawił się na wezwanie. Po raz ostatni militarne znacznie zamek mógł mieć w 1316 roku, w czasie walijskiego powstania Llywelyna Brena. Najpewniej przed rozpoczęciem XV stulecia znajdował się już w ruinie.
Architektura
Zamek usytuowany był w dolinie, na niewielkim wzniesieniu o wysokości około 7-10 metrów, pomiędzy dwoma rzekami (Afon Llia i Afon Dringarth) płynącymi od wschodu i zachodu, a następnie łączącymi się po stronie południowej (Afon Mellte). Główna część zamku zajęła cypel wzgórza, jego najwyższą część, natomiast po północnej stronie, nieco niżej położony, rozszerzający się teren przeznaczony została na podzamcze.
Forma terenu nadała rdzeniowi zamku kształt pięcioboku, nieco zbliżonego do trójkąta, zwężającego się ku południowi, zaś czerwony piaskowiec z którego go wzniesiono nadał jedną z jego nazw (Castell Coch). Szeroki na 27 metrów dziedziniec wyznaczony został przez mur obronny o grubości około 1,2 – 1,5 metra, połączony na południowym skraju cypla z cylindryczną wieżą o zewnętrznej średnicy 13 metrów (4,9 do 5,5 metra średnicy wewnętrznej). Bramę o szerokości około 2,4 metra umieszczono w pobliżu narożnika północno – wschodniego. Zapewne był to zwykły przejazd utworzony w kurtynie, prowadzący do niskiego i krótkiego budynku bramnego, w całości umieszczonego wewnątrz dziedzińca.
Mniej więcej pośrodku dziedzińca usytuowano prostokątny w planie budynek, którego ściana zachodnia była jednocześnie częścią obwodu obronnego. Miał on wymiary około 16,7 x 10,4 metrów i ściany 1,5 metrowej grubości. Był albo donżonem o wieżowym charakterze, albo, co bardziej prawdopodobne ze względu na niezbyt grube mury, niskim, jedno lub dwukondygnacyjnym budynkiem auli (hall), choć ściana zachodnia będąca jednocześnie fragmentem obwodu obronnego zamku miała aż 3,6 metra grubości. W murze tym mogły się mieścić schody albo latryny. Dłuższe boki prawie przedzielały dziedziniec, pozostawiając jedynie wąskie przejście po stronie wschodniej, pozwalające na dojście z bramy do wieży cylindrycznej. Sposób połączenia budynku z murami obronnymi sugerowałby, iż był on najstarszą budowlą murowaną.
Podzamcze po północnej stronie głównej części zamku nie było od niego oddzielone przekopem, ale ziemny wał chronił go z wszystkich pozostałych stron, a przekop dodatkowo od północy. Obwarowania nie były murowane, zapewne jedynie w koronie wału znajdowała się palisada bądź częstokół. Brama znajdowała się po północno – zachodniej stronie szerokiego maksymalnie na 14 metrów dziedzińca. Zabudowa wewnętrzna podobnie jak obwarowania była konstrukcji drewnianej. Na dziedzińcu nie odnaleziono studni, zapewne niepotrzebnej z racji bliskiego położenia dwóch rzek, oraz źródła wypływającego ze wschodnich stoków.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Teren po nim porośnięty jest obecnie drzewami, a w pobliżu znajduje się most przerzucony nad strumieniem. Pośród krzaków o dawnym czworobocznym budynku auli świadczy kupa porośniętego trawą gruzu. Przypuszczać można, iż w jej wnętrzu ściany budynku wciąż mają około 2 metrów wysokości. Nieco niższe, sięgające około 1,2 metra wysokości, są relikty wieży cylindrycznej. Mellte znajduje się na terenie prywatnej posesji, ale jest widoczne z drogi i ścieżki.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Forgotten Castles of Wales and the Marches, Eardisley 2021.
Kay R.E., Castell Coch, Parish of Ystradfellte, Breconshire, „Brycheiniog”, Vol. 13, Newport 1969.
Salter M., The castles of Mid Wales, Malvern 2001.