Historia
Llys Rhosyr użytkowane było przynajmniej od początku XIII wieku. W walijskiej odmianie języka celtyckiego llys oznaczało królewski dwór lub pałac. Było to jedno z wielu miejsc przeznaczonych do zarządzania okolicznymi ziemiami (commotes), pobierania podatków oraz okresowego zamieszkiwania przez władców Gwynedd podróżujących po północno – zachodniej części Walii. W okresach ich nieobecności w Llys Rhosyr mieszkała i pracowała miejscowa ludność, w pobliżu funkcjonował także kościół, lecz dwór nie posiadał zbyt dużych walorów obronnych.
W 1237 roku w Llys Rhosyr przywilej wydał Llywelyn ab Iorwerth, władca Gwynedd, któremu podporządkowani byli liczni walijscy książęta z Powys Fadog i Deheubarth. W Llys Rhosyr ustanowiono wówczas targ i jarmark funkcjonujący aż do czasów anglo-normańskiego podboju. W 1282 roku Llys Rhosyr zostało zdobyte wraz z całą północno – zachodnią częścią Walii przez króla Edwarda I i podarowane jego żonie Eleonorze kastylijskiej. Dwór utracił na znaczeniu kosztem utworzonej w pobliżu przez najeźdźców osady Newborough, lecz funkcjonował do XIV wieku. Jego zanik związany był z wielką burzą piaskową, która zasypała dużą część kompleksu w 1332 roku.
Architektura
Zabudowania Llys Rhosyr zajmowały z grubsza czworoboczny w planie obszar terenu o wymiarach 137 x 91 metrów, otoczony kamiennym murem i parometrowej szerokości przekopem. Najważniejszym budynkiem kompleksu była prostokątna w planie aula (hall) o wielkości 15 x 9 metrów, czyli reprezentacyjny budynek władców Gwynedd w którym przyjmowali gości, wydawali uczty, czy też przeprowadzali sądy. Była to konstrukcja jednokondygnacyjna z poddaszem przykrytym dwuspadowym dachem, najpewniej krytym strzechą z otwartą więźbą dachową. Aula w bliżej nieznanym okresie została rozbudowana o dodatkowe trakty po stronie południowej i zachodniej z małym pomieszczeniem wydzielonym w części południowo – wschodniej, przez co całość budynku osiągnęła wymiary 20 x 14 metrów.
Od południa aula sąsiadowała z mniejszym budynkiem mieszkalnym, oddzielonym niewielkim majdanem. Wzniesiony on został z kamienia łączonego przy użyciu gliny, na planie prostokąta o wymiarach 12 x 7 metrów. Prowadziły do niego aż trzy wejścia: w ścianie wschodniej, we wschodniej części ściany południowej oraz w ścianie północnej, naprzeciwko auli. W czasie gdy przebudowano aulę wejście północne zostało zablokowane, a do wejścia południowego dostawiony został kamienny korytarz, być może łączący się z kolejnym budynkiem w narożniku południowo – wschodnim.
Budynek o bliżej nieznanej funkcji zlokalizowany został także w przeciwnym narożniku północno – wschodnim, w bliskiej odległości muru obwodowego. Ponadto w Llys Rhosyr musiały znajdować się znane ze źródeł pisanych liczne zabudowania gospodarcze w postaci stajni, spiżarni, stodół, czy pieców do wypalania wapna lub warsztatów metalurgicznych.
Stan obecny
Dwór Llys Rhosyr nie zachował się do czasów współczesnych, przetrwały po nim jedynie partie fundamentowe, uczytelnione przez archeologów w trakcie prowadzonych badań. Rekonstrukcja dwóch głównych budynków Llys Rhosyr znajduje się natomiast w skansenie St Fagans. Ich wygląd oparty został na zachowanych reliktach w południowo – zachodniej części wyspy Anglesey. Aby uprawdopodobnić tą rekonstrukcję, przeprowadzono szczegółowe badania i konsultacje z ekspertami walijskiej historii, architektury i literatury, a także badania nad ocalałymi z tamtego okresu zamkami i kościołami. Odtworzona została kamienna prostokątna aula i sąsiedni, mniejszy budynek o planie zbliżonym do kwadratu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa heneb.co.uk, Llys Rhosyr A Medieval Palace of the Welsh Princes.